امان از دلال‌های میدان راه‌آهن و بلوار قدس!
گفت‌وگو با امیرپویان رفیعی شاد، رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران
امیرپویان رفیعی‌شاد فعال حوزه گردشگری، تاکنون در حوزه‌های مختلف گردشگری و با عناوین مختلفی از جمله کارشناس برنامه‌های گردشگری رادیو ایران، محقق و نویسنده حوزه گردشگری، مدرس دانشگاه در رشته‌های مرتبط با گردشگری و …. فعالیت کرده است. رفیعی‌شاد با اشاره به متن ماده‌ای از قانون سازمان جهانی گردشگری تحت عنوان «اتباع سایر کشورها از همان حقوقی که اتباع کشور مقصد برخوردار هستند باید برخوردار شوند»، معتقد است که نباید هزینه‌های مازادی را به گردشگران تحمیل کرد و باید میان هزینه‌های درمانی آنها و ایرانیان تفاوتی وجود نداشته باشد. با او که هم‌اکنون رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران است گفتگویی در خصوص عملکرد این انجمن و گردشگری سلامت انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
انجمن صنفی کارفرمایی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران در چه سالی و با چه هدفی تاسیس شده است؟
این انجمن در ۱۸ بهمن ۱۳۹۴ و بر اساس ماده ۱۳۱ قانون وزارت کار در خصوص انجمن‌های کارفرمایی است تاسیس شد. درگذشته به دلیل تعداد کم دفاتر گردشگری در کشور و با توجه به نیاز استان‌ها به این دفاتر، کلیه موضوعات مربوط به صنف دفاتر گردشگری و زیارتی به انجمن‌های استانی تفویض اختیار شدند. ماهیت کاری این انجمن، طبق اساسنامه دفاع از حقوق و ایجاد بهره‌وری صنفی است. انجمن صنفی استان تهران متشکل از دفاتر خدمات مسافرت هوایی، گردشگری و زیارتی در محدوده جغرافیایی استان تهران است و اکنون بیش از ۹۰۰ عضو دارد. همچنین این انجمن در حوزه‌های مختلف با سازمان‌ها و ارگان‌های رسمی همکاری می‌کند. مانند حضور نمایندگان انجمن در کمیسون شکایات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، حضور دو تن از اعضای هیئت‌مدیره انجمن در دو شعبه اختصاصی مربوط به گردشگری در شورای حل اختلاف قوه قضاییه، حضور نمایندگانی از انجمن در سازمان میراث فرهنگی جهت کمک به استاندارد‌سازی و تدوین مقررات، حضور نمایندگان انجمن در کمسیون‌های حل اختلاف مالیاتی جهت حل مشکلات دفاتر و …
عمده‌ترین چالش ما در گردشگری سلامت، ورود افراد غیرمجاز به این صنعت است. منظور از این افراد شرکت‌های واسطه‌ای در قالب حقوقی است که مجوز گردشگری سلامت ندارند و افرادی که به عنوان دلال و واسطه به‌صورت غیررسمی در این حوزه فعالیت می‌کنند و عملکرد آنها باعث رعایت نشدن استانداردهای گردشگری سلامت در ایران شده است.
وجود انجمن‌های صنفی چه نقشی در توسعه گردشگری دارند؟
دفاتر خدمات مسافری و گردشگری به طورکلی نقشی عمده و بزرگی را در توسعه گردشگری ایفا می‌کنند؛ زیرا این دفاتر به‌نوعی نماینده مورد اطمینان مصرف‌کنندگان هستند. در دنیا وجود وکیل و پزشک خانواده امری مرسوم است که در مدت اخیر در کشورهای توسعه یافته برنامه‌ریز سفر نیز به این موضوع اضافه شده است؛ زیرا آنها به‌نوعی بنگاه‌های اقتصادی و مورد اطمینان ارباب‌رجوع هستند و همچنین از طرفی، واسطه‌ای بین مصرف‌کنندگان و ارائه‌دهنده‌گان محصولات گردشگری محسوب می‌شوند. نیازهای گردشگری متشکل از ایرلاین‌ها، واحدهای اقامتی، راهنمایان گردشگری واحدهای پذیرایی و … است که روی‌هم بسته‌ای مربوط به سفر را تشکیل می‌دهند و درمجموع تمامی اینها توسط دفاتر خدمات مسافرتی به مصرف کنندگان ارائه می‌شود. در ایران به بخشی از این خدمات، تاسیسات گردشگری نیز گفته می‌شود.
شما به‌عنوان یک فعال حوزه گردشگری، گردشگری سلامت ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پتانسیل‌های بسیاری در حوزه بهداشت و درمان کشور وجود دارد و نباید پیشرفت‌های علوم پزشکی و مراکز فعال در این حوزه اعم از پیوند کلیه، پیوند کبد، جراحی قلب، جراحی‌های زیبایی، جراحی‌های مختلف چشم و …. را نادیده گرفت. اما باید استاندارد و برنامه‌ریزی‌های خاصی در این حوزه تعریف شود تا رضایت مشتریان به‌وجود آید. از سویی دیگر افزایش نرخ ارز باعث کاهش هزینه‌های سفر به ایران شده است این خود فرصتی است که باید از آن بهرمندی ویژه‌ای صورت گیرد.
کاهش ارزش ریال، عامل اصلی در جذب گردشگر سلامت نیستعمدهترین چالش ما در گردشگری سلامت، ورود افراد غیرمجاز به این صنعت است. منظور از این افراد شرکت‌های واسطه‌ای در قالب حقوقی است که مجوز گردشگری سلامت ندارند و افرادی که به عنوان دلال و واسطه به‌صورت غیررسمی در این حوزه فعالیت می‌کنند و عملکرد آنها باعث رعایت نشدن استانداردهای گردشگری سلامت در ایران شده است. در حال حاضر برخی دفترهای گردشگری که در بلوار قدس دولت‌آباد استان تهران وجود دارند و همچنین دلال‌هایی که در حاشیه میدان راه‌آهن قرار گرفته‌اند، گردشگران سلامت را به سمت پزشک‌های غیرمتخصص که استاندارهای لازم را برای درمان بیمار رعایت نمی‌کنند، سوق داده و در مقابل این خدمات ضعیف درمانی، مبالغ هنگفتی را از آنها دریافت می‌کنند. این موضوع یکی از بزرگترین معضلات ما در گردشگری سلامت است، که نهایتا باعث بدبینی به این صنعت در ایران می‌شود.
برای رفع بعضی از مشکلات گردشگری سلامت در کشور، با توجه به تفاهم‌نامه‌ای که با وزارت بهداشت و درمان در خصوص اهدای مجوز به دفاتر گردشگری و شرکت‌های گردشگری سلامت وجود دارد، کلیه واحدهایی که به صورت رسمی در این حوزه فعالیت می‌کنند، باید یک پزشک عمومی را به‌عنوان مدیرفنی در مجموعه خود داشته باشند. همین امر سبب می‌شود که پرونده‌های پزشکی با دقت و سرعت بیشتری بررسی شده و کلیه مسیر درمان قبل از حضور گردشگر در کشور پیش‌بینی شود. علاوه بر این، خدمات پشتیبانی باید به گردشگران سلامت ارائه شده و در بعضی از مراحل درمان و حتی پسا درمان این افراد باید مورد حمایت قرار بگیرند. اگر نتوانیم این موارد را اجرا کنیم قطعا تبعات بسیار بدی را برای گردشگری سلامت ایران به‌دنبال خواهد داشت.
- دلالان گردشگری سلامت، فقط به منافع کوتاه مدت خود فکر می‌کنند.
- پادشاهی دلالان در صنعت «گردشگری سلامت»
- رقیب ما دلال‌ها هستند!
انجمن صنفی کارفرمایی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران چه نقشی را می‌تواند در گردشگری سلامت ایفا کند؟
انجمن گردشگری سلامت به صورت مستقل عمل می‌کند اما انجمن ما کمیته‌ای را تحت عنوان کمیته گردشگری سلامت ایجاد کرده است که عمده عملکرد آن، رصد دفاتری است که در این حوزه مشغول فعالیت هستند. این کمیته دفاتر و افرادی که به‌صورت غیرمجاز در گردشگری سلامت فعالیت می‌کنند را به مراجع زیرصلاح معرفی می‌کند. از سویی دیگر ما می‌توانیم بازارهای جدید حوزه گردشگری سلامت را شناسایی و آنها را معرفی کنیم و همچنین با شرکت در نمایشگاه‌های بازارهای هدف، ظرفیت ایران را درگردشگری سلامت به نمایش بگذاریم.
انجمن گردشگری سلامت به صورت مستقل عمل می‌کند اما انجمن ما کمیته‌ای را تحت عنوان کمیته گردشگری سلامت ایجاد کرده است که عمده عملکرد آن، رصد دفاتری است که در این حوزه مشغول فعالیت هستند.
در مدت زمان فعالیت این انجمن، چه کارهایی را می‌توانستید در حوزه گردشگری سلامت انجام دهید اما به هر دلیلی این فعالیت صورت نگرفته است؟
همیشه دفاتر گردشگری در بحث تبلیغات و بازاریابی مظلوم واقع شده‌اند. در نظر بگیرید که در یک نمایشگاه، نماینده‌ای که از صنف گردشگری در آن شرکت می‌کند باید تمامی هزینه‌های جاری اعم از اقامت، حضور در نمایشگاه، چاپ بروشور و … را پرداخت کرده تا مسافری را جذب کند. پس از جذب مسافر درصد اندکی از سود کسب شده در این بخش نصیب نماینده گردشگری شده و اما سود اصلی برای بیمارستان و پزشکی خواهد بود که در حوزه درمان فعالیت می‌کند. اگر شرایطی به وجود آید که ما در حوزه بهداشت و درمان تبلیغات ویژه‌ای را داشته باشیم و هزینه تبلیغاتی خاصی از سوی مراکز و سازمان‌های مرتبط با صنعت گردشگری سلامت پرداخت شود قطعا اتفاق بسیار خوب و مهمی در این صنعت رخ خواهد داد. صنعت گردشگری سلامت یک صنعت جمعی است و سازمان‌ها و مراکز مختلفی در آن دخیل هستند. زمانی که گردشگر وارد کشور می‌شود از سیستم حمل‌ونقل درون شهری تا واحد درمان در این موضوع سهیم هستند و به دنبال آن تمامی این ارگان‌ها می‌توانند در هزینه‌های تبلیغاتی هم تاثیرگذار باشند. مورد دیگری که وجود دارد این است که نقش وزارت امورخارجه را در رایزنی‌های فرهنگی، در کشورهای مبدا را نمی‌توان نادیده گرفت. این وزارتخانه می‌تواند کمک‌رسان خوبی در این بخش از تبلیغات باشد.
به نظر شما چه نوع تبلیغاتی در کشورهای مبدا باعث جذب گردشگر سلامت خواهد شد؟
تبلیغات در هر حوزه‌ای باید به صورت مستمر باشد. به‌عنوان مثال می‌توان گفت که درآمد کشور ترکیه در صنعت گردشگری بیش از درآمد ایران از صنعت نفت است. این کشور با وجود اینکه بازار ایران را در صنعت گردشگری به خود اختصاص داده است، اما در تمامی نمایشگاه‌های این حوزه در ایران شرکت کرده و کلیه خدمات جدیدشان را ارائه می‌دهند. آنها حتی در فصل‌های کم درآمد، برروی تخفیف‌ها و گردشگری خرید تبلیغ می‌کنند و در نهایت به هدف مورد نظرشان که نگه داشتن بازارشان است، دست پیدا می‌کنند.
تفاوتی از نظر هزینه‌ای در حوزه درمان بین ایرانی‌ها و گردشگر غیرایرانی نباید وجود داشته باشد و یا اگر هم این تفاوت وجود دارد نباید چشمگیر باشد که این مورد جز قوانین ده فرمان سازمان جهانی گردشگری است. که بر اساس آن می‌گوید: «اتباع سایر کشورها از همان حقوقی که اتباع کشور مقصد برخوردار هستند باید برخوردار شوند».
به نظر من شرکت در نمایشگاه‌ها، تبلیغات محیطی و تبلیغات در رسانه‌ها می‌تواند راه درستی در مسیر گردشگری سلامت ایران باشد. کشور ترکیه مدتی است که وارد بحث گردشگری سلامت شده است و تمامی مراکز بهداشتی و درمانی و همچنین توانمندی پزشکانشان را در رسانه‌های مختلف معرفی و تبلیغ می‌کنند. تمامی این موارد در کشور ما هم به عنوان یک پتانسیل با قدرت بسیار بالا نهفته است.
بیمارستان‌ها فضای مجازی را جدی بگیرند!به نظر شما مبدا گردشگری سلامت ایران کدام کشورها می‌توانند باشند؟
کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهایی مانند ترکیه و جمهوری آذربایجان می‌توانند مبدا بسیار خوبی در این حوزه باشند. از طرفی بیمارستان رضوی در مشهد با توجه به ویژگی‌هایی که دارد و همچنین مجاورت در حرم مطهر حضرت علی‌بن موسی‌الرضا به تنهایی یک پتانسیل بزرگ در گردشگری سلامت برای کشورهای اسلامی محسوب می‌شود و جذب این افراد با توجه به شاخص‌های فرهنگی و قرابت مذهبی که با ما دارند می‌تواند بسیار در این صنعت مفید باشد. در کنار این موارد می‌توانیم بازارهای غیر را هم داشته باشیم. برای نمونه شهروندان کشورهای چین و کره جراحی‌های زیبایی فک و صورت بسیاری را با پرداخت هزینه‌های هنگفت در کشورهای اطرافشان انجام می‌دهند. این در حالی است که آنها می‌توانند برای انجام این جراحی‌ها با پرداخت هزینه‌های کمتری به ایران سفر کنند. اما بسیاری از مردمان کشورهای آسیای شرقی هنوز ایران را نمی‌شناسند و حتی ایران و عراق به اشتباه تلفظ و حتی در مواردی به اشتباه شناسایی می‌شوند.
اینکه ما چه چیزی داریم تنها ملاک نیست، ما باید راهکارهای تبلیغاتی و ارائه شناسایی محصول را پیدا و بتوانیم به وسیله آن هر چیزی را که داریم به دنیا معرفی کنیم.
- سیاست فعالانه؛ راه مقابله با هجمه‌های تبلیغاتی علیه گردشگری ایران
- نقش تبلیغات فضای مجازی در توسعه گردشگری سلامت
آیا انجمن‌های گردشگری سلامت و انجمن صنفی کارفرمایی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان‌ها در خصوص پیشرفت منافع حوزه گردشگری سلامت با یکدیگر تعاملی دارند؟
ما از اعضای هیات موسس انجمن استان تهران در هیات مدیره اعضای انجمن گردشگری سلامت عضوی داریم و علاوه‌براین تعاملاتی در این حوزه بین دو انجمن صورت گرفته است. اما تاکنون به صورت رسمی جلسات مشترکی نداشتیم. هرچند مذاکراتی پیرامون چنین برنامه‌هایی میان دو انجمن انجام شده است.
با توجه به چالش‌ها و ظرفیت‌هایی که به آن اشاره کردید، چه پیشنهادی در خصوص پیشرفت گردشگری سلامت ایران دارید؟
گردشگری سلامت به عنوان زیرشاخه‌ای از گردشگری است و با توجه به پتانسیل ایران در این حوزه باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد. برخی از میراث‌ها و ظرفیت‌های کشور میراث غیرملموس هستند که به نظر من پزشکان، جراحان و متخصصین ایرانی به عنوان میراث ناملموس کشور به شمار می‌روند و همه این موارد می‌تواند به صورت جاذبه‌ای باشد، که گردشگران بسیاری را به خود جذب کند. اما راهکارهای مختلف هم باید مدنظر باشند. تحمیل هزینه‌های مازاد به گردشگران حوزه سلامت نباید صورت گیرد. به این معنا که تفاوتی از نظر هزینه‌ای در حوزه درمان بین ایرانی‌ها و گردشگر غیرایرانی نباید وجود داشته باشد و یا اگر هم این تفاوت وجود دارد نباید چشمگیر باشد که این مورد جز قوانین ده فرمان سازمان جهانی گردشگری است. که بر اساس آن می‌گوید: «اتباع سایر کشورها از همان حقوقی که اتباع کشور مقصد برخوردار هستند باید برخوردار شوند». همچنین پرونده پزشکی افرادی که قصد سفر به ایران را دارند باید از قبل توسط پزشکان بررسی شود. رعایت تمامی این موارد باعث می‌شود، سیستمی داشته باشیم که بر اساس آن، پیشبردی در اهدافمان در حوزه گردشگری سلامت رخ دهد.
گفت‌وگو: افروز کریمی
آژانس های گردشگری مشکلات ساختاری زیادی دارند. آقای رفیعی شاد بفرمایند چه برنامه هایی برای رفع این اکشالات دارند. چرا با گذشت این همه سال از شکل گیری ان ها هنوز بدیهی ترین موارد مثل حقوق مسافران خارجی رعایت نمی شود. چطور می توان امیدوار بود که در گردشگری سلامت همان مشکلات همیشگی گردشگری تکرار نشود. آیا برای آموزش اژانس ها و اشنایی آن ها با رویکردها تازه کلاس ها یا رویدادهایی دارند؟