خوب و بد گردشگری پزشکی ایران

مدیر منطقه‌ا‌ی مجله گردشگری پزشکی بین‌المللی  IMTJ مطرح کرد

چندی پیش دومین همایش گردشگری پزشکی ایران در اردبیل برگزار شد و که طی آن مسئولان و فعالان گردشگری پزشکی داخلی و خارجی به تبادل نظر پرداختند. ماریا جورجا (Maria Georga) مدیر منطقه‌ای LaingBuisson International نیز به‌عنوان سخنران اصلی در بحث توسعه استراتژی در این رویداد حضور داشت که وی پس از بازگشت گزارشی درباره واقعیت‌های گردشگری پزشکی ایران نوشته که با هم می‌خوانیم.

نکته قابل توجه اینکه جورجا گزارش خود را با این عبارت آغاز کرده: « علی‌رغم آنچه در مطبوعات بین‌المللی درباره ایران مطرح شده؛ این کشور آرام، امن و بی‌خطر است.» جمله‌ای که حکایت از تبلیغات گسترده علیه اقتصاد گردشگری ایران در شاخه‌های مختلف داشته و می‌طلبد مسئولان در این زمینه راهکارهای منطقی و عملی مناسبی ارائه کنند. اما جورجا اینگونه می‌نویسد:

مسافران بین‌المللی اغلب در تهران وارد بزرگترین فرودگاه بین‌المللی این کشور می‌شوند و نهایتا با شهری بزرگ و پرجمعیت ۱۴ میلیون نفری روبرو خواهند شد. تهران به‌عنوان پایتخت، روزها جمعیت بیشتری را نسبت به شب در خود جای می‌دهد و در مجموع باید گفت گردشگری ایران درگیر مشکلات متعددی شده است که اغلب گردشگران فرهنگی و باستانی از آنها مطلع هستند.

در اغلب شهرهای ایران مسجدهای زیبا با کاشی‌کاری آبی رنگ در میان ساختمان‌های قدیمی و نوین خودنمایی می‌کنند که می‌تواند نظر اغلب گردشگران را به خود جلب کند. اما موضوع ما گردشگری پزشکی و فرصت و تهدیدهایش است.

توسعه بخش مراقبت های بهداشتی و پزشکی

به‌طور کلی طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در بخش توسعه خدمات بهداشتی و گردشگری این کشور صورت گرفته اگرچه برخی اخبار بیانگر توجه سرمایه‌گذاران به بخش ساخت و ساز بوده اما گستره و ارزش‌افزوده سرمایه‌گذاری در بخش خدمات بهداشتی و درمانی توانسته انگیزه بالایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.

این موضوع عاملی شده برای ارتقاء جایگاه کیفیت ارائه خدمات و دستاوردهای پزشکی در ایران به‌صورتی‌که طی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ همواره ایران یکی از بهترین بازیگران بهداشت و درمان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بوده و جایگاه خوبی در شاخص‌های کلی و مهم بهداشت و درمان از جمله کاهش مرگ و میر کودکان برای خود ایجاد کرده است.

بررسی‌های اولیه نشان دهنده این است که حقوق پرسنل بخش بهداشت و درمان در این کشور بسیار پایین است درحالی‌که هزینه‌های سربار با توجه به نوسان‌های ارزی و ارزش پول ملی ایران همواره آن را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ اما همین امر فرصتی در اختیار ایران شده تا بتواند در ارائه خدمات درمانی به گردشگران خارجی نرخ‌های رقابتی قابل توجهی ارائه کند که معمولا کشورهای منطقه از ارائه آن‌ها ناتوان هستند.

به‌طور کلی ایرانیان به‌دلیل تفکر مترقی و سطح بالای فرهنگ، آموزش و مهمان‌نوازی در خارج از مرزهای خود شهرت جهانی دارند و عطر و طعم چای و زعفران ایرانی برای ذائقه بسیاری از خارجی‌ها آشناست.

این فرصت‌هایی برای گردشگری پزشکی ایران است؛ ترکیبی از توسعه علمی و مراقبت‌های بهداشتی درکنار قیمت‌های رقابتی که باعث شده طی چند سال اخیر تعداد زیادی آژانس مسافرتی به‌خصوص آژانس‌هایی که به جذب گردشگران پزشکی فکر می‌کنند در سراسر ایران شکل گرفته و فعالیت‌شان را آغاز کنند، اغلب این آژانس‌ها می‌توانند بیماران روس، انگلیسی و عربی زبان را مدیریت کنند.

محمد جهانگیری ، رئیس انجمن خدمات سلامت بین‌المللی ایران و دیاکو عباسی مدیر اجرائی کنفرانس نمایشگاه گردشگری سلامت کشورهای عضواکوء در این زمینه می‌گویند: «ایران با درنظر گرفتن اهمیت ارائه خدمات هماهنگ، درحال برنامه‌ریزی برای هماهنگ شدن فعالیت‌های ارائه دهندگان خدمات گردشگری پزشکی است.» البته سطح مشارکت ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی در قالب گردشگری طی سال‌های اخیر بیانگر این نکته است که واقعا ایران عزم خود را برای نشان دادن پتانسیل موجود جزم کرده که بتواند خدماتی با کیفیت و قابل رقابت با استانداردهای بین‌المللی ارائه کند.

ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت ایران در کنفرانس اردبیل اعلام کرد تعداد گردشگران پزشکی خارجی که‌طی سال گذشته وارد ایران شده‌اند نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر بوده که در دهه گذشته ده برابر شده است و درنظر داریم ایران به‌عنوان هاب منطقه‌ای گردشگری پزشکی معرفی شود. اما هیچ سند و مدرک یا رفرنس رسمی درباره این مدعا ارائه نشده است.

بازارهای هدف ایران کدامند؟

براساس آمارهای موجود طی سنوات گذشته همواره ایران پذیرای گردشگران پزشکی کشورهای عراق، آذربایجان و کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس بوده و همچنین پتانسیل غیرقابل انکاری برای متقاعد کردن ایرانیان ساکن خارج از کشور برای دریافت خدمات پزشکی مورد نیازشان داخل مرزهای وطن دارد؛ اما هنوز در متقاعد کردن آنها برای بازگشت موفق عمل نکرده است. اما ظاهرا ایران برای بازار هندوستان و چین به عنوان دو بازار پرپتانسیل برنامه‌هایی را دنبال می‌کند به‌صورتی که به نوشته روزنامه تریبون هندوستان: «یک مقام رسمی سفارت ایران در هندوستان اعلام کرده است برای بازارهای هندوستان و چین ایران به دنبال ساده‌تر کردن مراحل دریافت ویزا است.»

این درحالی است که شباهت‌های فرهنگی، مذهب مشترک، تسلط به زبان عربی توانسته برگ برنده‌ای برای ایران در بازارهای کشورهای عرب زبان بخصوص حاشیه جنوب خلیج فارس باشد چون اتباع این کشورها بسیار ساده‌ و راحت‌تر می‌توانند به ایران سفر کنند تا اینکه بخواهند در کشورهای آسیایی یا اروپایی مراحل درمانی خود را پیگیری کنند؛ هرچند نباید فراموش کنیم عربی زبان دوم آموزشی در مراکز اموزشی ایران است و همین موضوع باعث شده گروه عمده‌ای از ایرانیان بتوانند با عرب‌زبان‌های خارجی ارتباط برقرار کنند که امتیاز بالقوه‌ای برای گردشگری پزشکی ایران است.

درمان و قیمت در ایران

یکی از مبانی تعیین کننده در موفقیت یا عدم موفقیت گردشگری پزشکی در کشورهای جهان نرخ ارائه خدمات است. درباره ایران با توجه به بازارهای هدفی که در اطراف خود دارد شاید نیازی نیست به‌سایر بازارهای دوردست بی‌اندیشد. اما همانطور که گفتم نرخ ارائه خدمات امتیازی است که می‌تواند بیماران و متقاضیان را حتی از هزاران مایل دورتر به ایران بکشاند. طی بررسی‌هایی که از آژانس‌های ارائه‌دهنده خدمات گردشگری پزشکی و همچنین مراکز بین‌المللی درمانی در این زمینه به دست آوردم متوجه شدم تعرفه‌های درمانی ایران رقابتی است. به عنوان مثال:

جراحی بینی ۱۴۸۰ دلار، گونه‌‌گذاری و چاقی صورت ۲۰۰۰ دلار، ساکشن چربی شکم ۱۸۰۰ دلار، جراحی زیبایی سینه ۲۵۰۰ دلار، کوچک کردن معده ۳۳۰۰ دلار، رادیوتراپی ۱۱۰ دلار، جراحی قلب باز ۸۵۰۰ دلار، جراحی ستون فقرات ۵۷۰۰ دلار، پیوند کلیه ۱۲۵۰۰ دلار، جراحی زانو ۳۰۰۰ دلار، IVF 3400 دلار است.

نباید فراموش کنیم چشمه‌های آب‌گرم و خدمات طب سنتی ایران نیز در این کشور وجود دارد که می‌تواند هرکدام به عنوان سوژه‌ای برای گردشگران خارجی شناخته شود.

خطرات توسعه بخش پزشکی ایران

خوب حالا که از امتیازات ایران مواردی مطرح شد نوبت به مشکلات رسیده است. در نگاه اول بزرگترین مشکل برای بیماران خارجی عدم ارتباط بانکی ایران با شبکه‌های پرداختی آنلاین و مسترکارت است به‌همین دلیل مسافران خارجی که به ایران سفر می‌کنند باید حجم بالایی پول نقد همراه داشته باشند که اصولا این موضوع برای گردشگران کشورهای توسعه یافته مرسوم نیست. این درحالی است که نرخ ویزای ایران رقمی معادل ۷۵ یورو است که شاید نسبت به برخی کشورها که برای دیگران قانون حذف روادید را اجرا می‌کنند کمی مشکل‌ساز باشد.

این درحالی است که حتی بازاریاب‌های گردشگری پزشکی ایران برای فعالیت خارج از کشور نیز درگیر مشکلاتی از جمله فیلتر بودن شبکه‌های اجتماعی مرسوم در سراسر جهان داخل ایران دارند؛ نکته‌ای که می‌تواند اثرگذاری بالایی در نحوه تعامل ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری پزشکی با متقاضیان داشته و می‌تواند مشکلاتی را به این بخش از گردشگری تحمیل کند.

البته نباید فراموش کنیم که شاید سال‌های قبل به گفته مقامات مسئول ایران فعالیت کارگزاران غیرقانونی در جذب گردشگران پزشکی معضلی بزرگ برای گردشگری پزشکی ایران بوده اما رفته رفته این مشکل تحت کنترل قرار گرفته ولی هنوز هم فعالان غیرقانونی در این عرصه وجود دارند که می‌تواند برای آینده گردشگری پزشکی ایران با پتانسیل‌های موجود مشکلاتی ایجاد کند و درنهایت می‌رسیم به موضوع تحریم‌های آمریکا که چالشی عمده برای مسافران بین‌المللی به‌خصوص آمریکایی و اروپایی ایجاد کرده است.

با این موارد حالا این سئوال مطرح می‌شود که واقعا افق‌های پیش‌روی گردشگری پزشکی ایران چیست و اصولا ایران برای استفاده بهینه از پتانسیل‌ها و رفع نواقص خود چه برنامه‌ای باید ارائه کند؟

مترجم: عماد عزتی