ریشه‌یابی علل عدم شکل‌گیری اکوسیستم کسب‌وکاری اسپا در ایران
گفت‌وگوی دو نفره رضا جمیلی بنیان‌گذار مدتورپرس با پانته‌آ ضیمران مدیرعامل گلدن راما اسپا
رضا جمیلی بنیان‌گذار مدتورپرس اعتقاد دارد جز با شبکه‌سازی و ساخت یک اکوسیستم کسب‌وکاری هیچ صنعتی را نمی‌توان توسعه داد و از ظرفیت‌های واقعی آن برای اقتصاد کشور بهره برد. او همین نگاه را هم به صنعت اسپا که از زیرمجموعه‌های مهم گردشگری تندرستی است دارد.
جمیلی در یک بحث دونفره با پانته‌آ ضیمران، مدیرعامل شرکت گلدن راما اسپا که قرار است هفته اول اردیبهشت ۱۴۰۲ در آنتالیا یک رویداد مهم جهانی برگزار کند درباره ضرورت‌ها و بایدها و البته کمبودها و نواقص صنعت اسپا برای تبدیل شدن به یک اکوسیستم کسب‌وکاری صحبت کرده است. مشروح این گفتگوی طولانی را می‌توانید در اینستاگرام مدتورپرس بشنوید و ببینید. اما در ادامه مهم‌ترین محورها و خلاصه این گفت‌وگو را می‌توانید بخوانید.
جمیلی: ما می‌دانیم که گردشگری سلامت بیش از اینکه هلث توریسم باشد مدیکال توریسم بوده است به این معنا که تمرکزش روی خدمات درمانی است.
اگر بیزینس گردشگری سلامت را یک بازار ۱۲۰۰ میلیارددلاری در دنیا بدانیم، بخش اعظم این حجم بازار توریسم تندرستی یعنی خدمات غیرپزشکی است . بخش پزشکی آن براساس شاخص‌های معرفی شده تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد کل صنعت را تشکیل می‌دهد و ۷۰ درصد را گردشگری تندرستی شکل می‌دهد. با این حال این بخش در ایران بازیگرانی دارد که اصولا به سمت این نوع گردشگری نرفته اند و بیشتر در بخش سنتی فعالیت می‌کنند.
نمونه واضح آن ریزورت‌ها هستند که ما به سمتش نرفته‌ایم و هنوز به اندازه‌ای که در جهان مطرح شده در ایران به آن توجه نشده است. هنوز اصولا تنوع لازم در بخش اقامت صنعت توریسم رخ نداده است. با اینکه مثلا بوم‌گردی‌ها ایجاد شده‌اند ولی حالِ خوب را انطوری که اقتصاد آن در دنیا توسعه یافته است نتوانسته‌ایم تعریف و به بیزینس اقامت‌گاه‌های‌مان اضافه کنیم. مایلم بدانم شما که در صنعت اسپا از پیشگامان هستید و برای توسعه ادبیات و مفهوم‌پردازی این حوزه زحمت زیادی متحمل شده‌اید در این خصوص چگونه می‌اندیشید؟ به نظر شما چقدر مبحث خدمات جانبی در حوزه اقامت‌گاهی در ایران رشد کرده؟ اگر درست نتوانستیم در این حوزه کار کنیم ایراد از کجاست؟
ضیمران: دغدغه ما در این ۱۵ سالی که درگیر این موضوع هستیم همان نکاتی است که در صحبت شما هم بود. اینکه متاسفانه هنوز به حوزه اسپا به عنوان یک صنعت نگاه نشده. اقامتگاه‌ها و حتی هتل‌ها فقط به جای خوابیدن خلاصه شده‌اند. هر بخشی به صورت مستقل برای خودش عمل می‌کند و این نگاه هم‌افزایی وجود ندارد که اجزای مختلف این حوزه با هم ترکیب شوند تا صنعت اسپا بتواند شکل بگیرد و رشد کند.
وقتی که ۱۵ سال پیش صنعت اسپا در ایران وارد شد ابتدا بسیاری از متخصصان گردشگری نسبت به ورود این صنعت به حوزه گردشگری گارد داشتند. با اینکه این بخش زیرمجموعه گردشگری بود اما مخالفت‌هایی با آن نشان می‌دادند.
بنابراین چندین سال دغدغه و تلاش ما این بود که به جامعه متخصصان گردشگری بگوییم که گردشگری سلامت با گردشگری پزشکی کاملا متفاوت است.
در صنعت هتلداری نیز همین نگاه حداقلی وجود داشته و به هتل‌ها فقط به عنوان جای خواب نگاه می‌شود. بعدها با آمدن اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی هم اوضاع تغییر خاصی نکرد. اصولا مقوله اسپاها و بحث تفریحات و سرگرمی در هتل‌های ایران فاقد نگاه تخصصی است.
با وجود تمام تلاش‌هایی که ما کردیم هنوز استاندارهایی برای اسپاهای هتل‌ها نتوانسته‌ایم تعریف کنیم.
البته که باید گفت صنعت اسپا از دو جهت مشکل داشت. یک مشکل این بود که اعضای کامیونیتی گردشگری ایران اصلا اسپاها را به عنوان یک بخش زیرمجموعه خود نپذیرفتند که بخواهند یک نگاه تخصصی‌تر به آن داشته باشد و مشکل دیگر این بود که چون بخش گردشگری محکم وارد این ماجرا نشد ما با یک بخش خدماتی در این صنعت مواجه بودیم که اساسا رها شدند و در عرض ۱۵ سالی که از عمر این حوزه در ایران می‌گذرد، نه دورهمی یا رویداد خاصی داشته‌اند تا همدیگر را ببینند و انتقال تجربه‌ای صورت بگیرد نه فرصت اینکه شبکه‌سازی کنند و علم و مهارت خود را به روز کنند داشته‌اند. این صنعت خیلی بلاتکلیف رفت جلو و به جای اینکه به وسعت یک صنعت جلو برود و رشد کند فعالانش دچار تکنیک‌زدگی شدند.
جمیلی: مسیری که شما می‌گویید به صورت درست و حسابی در ایران پیش نرفته است می‌توانید بگویید در دنیا چطور شکل گرفته و رشد کرده است؟ چه کسانی بازیگران آن هستند و چه ارتباطی با صنایع دیکر مثل گردشگری سلامت، ورزش و … دارد؟ مهم‌تر اینکه متولی آن چه ارگانی باید باشد؟
ضیمران: کل این صنعت در جهان، حتی واحدهای کوچک ان زیرمجموعه صنعت گردشگری است؛ ولی حوزه‌های دیگر هم بنا به ضرورت روی ان نظارت دارند. این صنعت همچنین بسته به اینکه وارد چه فعالیت‌هایی بشود بازیگران متنوعی دارد. گاهی بازیگران بخش زیبایی وارد آن می‌شود گاهی هتلداران و غیره. مجموعه‌های اسپا همچنین گاهی به صورت مستقل عمل می‌کنند و گاهی داخل یک هتل قرار می‌گیرد و … اما در مجموع هرجایی که قرار بگیرد زیرمجموعه گردشگری است و قرار است خدماتی برای ایجاد حال خوب ارائه بدهد.
باید گفت صنعت اسپا از دو جهت مشکل داشت. یک مشکل این بود که اعضای کامیونیتی گردشگری ایران اصلا اسپاها را به عنوان یک بخش زیرمجموعه خود نپذیرفتند که بخواهند یک نگاه تخصصی‌تر به آن داشته باشد و مشکل دیگر این بود که چون بخش گردشگری محکم وارد این ماجرا نشد ما با یک بخش خدماتی در این صنعت مواجه بودیم که اساسا رها شدند. این صنعت خیلی بلاتکلیف رفت جلو و به جای اینکه به وسعت یک صنعت جلو برود و رشد کند فعالانش دچار تکنیک‌زدگی شدند.
جمیلی: داشته‌های فعلی صنعت اسپا در ایران چیست؟ بازیگرانش چه کسانی هستند و جای چه گروه‌ها و بازیگرانی در آن خالی است؟
ضیمران: در حال حاضر بازیگران مختلفی به صورت جدا جدا در صنعت اسپا فعالیت می‌کنند. به این صورت که در بخش خدمات ماساژ یا آموزش‌های ماساژ یک سری آموزشگاه‌ها وجود دارد که آموزش‌های خدمات ماساژ را ارائه می‌دهند. این گروه بخش مهمی از بازیگران اسپا هستند که قرار است در تاسیسات گردشگری-چنانچه اسپایی در آن‌ها شکل بگیرد- ارائه خدمات ماساژ بدهند. یک گروه دیگر از بازیگران صنعت اسپا، تاسیسات گردشگری هستند که خوشبختانه امروز در ایران بیشتر آن‌ها به یک گونه‌ای خدمات اسپا
را ارائه می‌دهند.
در حوزه ورزش هم بازیگرانی برای صنعت اسپا وجود دارد. در بخش درمان و بیشتر طب مکمل در عرصه‌هایی خدمات اسپا به یک روش‌هایی ارائه می‌شود اما اکثرا نه به شکل درست . یک حلقه مفقوده این وسط وجود دارد و ان اینکه صنعت گردشگری با نگاهی مستقل این بخش‌های مجزا و بازیگران مخنلف را هماهنگ و تجمیع نکرده است.
جمیلی: یکی از مسیرها رشد و تثبیت یک صنعت اشتغالزایی برای اقتصاد کشور است. اصولا در صنعت اسپا چه کسب و کارها و مشاغلی می‌توانند شکل بگیرند؟
ضیمران: قاعدتا کسب‌وکارهای متنوعی مرتبط با اسپا می‌تواند شکل بگیرد اما متاسفانه در ایران آنطور که باید شکل نگرفته است. همینکه در ایران به جای صنعت اسپا، از کلمه صنعت ماساژ استفاده می‌شود خود نشان از این دارد که به علت ماساژور محور بودن این حوزه، بیزینس‌ها ضعیف شده اند.
با این حال اگر بخواهیم از کسب و کارهای وابسته به اسپا نام ببریم باید به حوزه‌های زیر اشاره کنم:
- اموزش‌دهنده و آموزشگاه‌های تخصصی
- متخصصان آی‌تی مرتبط با اسپا
- رسانه تخصصی
- سرمایه‌گذاران
- صنعت حمل و نقل و ترنسفر
- آژانس‌های مسافرتی
- در کنار اسپا همیچنین ورزش و پزشکی زیبایی هم به عنوان بخش‌های مکمل می‌توانند قرار بگیرند.
در حوزه اسپا اگر شاهد رشد زیرزمینی و بزرگ شدن بخش غیررسمی و غیرواقعی و کاذب آن بوده‌ایم دلایل زیادی داشته است. ازجمله اینکه برندسازی و صحبت درمورد صنعت اسپا کمتر صورت گرفته ورسانه ها به صنعت اسپا نپرداخته‌اند. در غیاب این نگاه رسمی یک سری پیج اینستاگرامی شده‌اند رسانه ماساژ! ما انتظار داریم که سرمایه‌گذاران روی بخش‌های مختلف این صنعت و پتانسیل‌هایی مهجور آن سرمایه‌گذاری کنند. اگر این اتفاق بیفتد و درست به این صنعت و از طریق کانال‌های رسمی رسانه‌ای پرداخته شود مطمئن هستم که ظرفیت‌های زیادی برای اقتصاد کشور دارد.
جمیلی: در صنعت اسپا مسئله رگولاتوری و مجوزها به چه صورت است؟
ضیمران: چون تا امروز اسپا معمولا در کنار مشاغل دیگری قرار گرفته مثلا در هتل‌ها یا آرایشگاه‌ها قرار می‌گرفتند زیر نظر اتحادیه‌های آن صنوف مدیریت می‌شدند. برای مثال پروانه مرکز ماساژ به آن واحد صنفی داده می‌شود. اما حدودا یک سال است که اسپا چه به عنوان زیر مجموعه چه به عنوان واحد مستقل زیر نظر تاسیسات گردشگری قرار گرفته است.
من معتقدم ما نیاز داریم که به دنیا بگوییم ما هم صنعت اسپا داریم. همانطور که ترکیه توانسته حمام سنتی را که اصولا یک حمام ایرانی است به اسم خودش برند کند و در همه جای دنیا معرفی و از طریق آن توریست جذب کند ما هم باید از ظرفیت‌های مرتبط‌مان که خیلی هم زیاد است برای این کار استفاده کنیم. اگر بخواهیم این کار را بکنیم چاره‌ای نداریم جز اینکه دور هم جمع شویم، با یکدیگر تعامل داشته باشیم و تجربیات‌مان را به هم به اشتراک بگذاریم و یاد بگیریم و یاد بدهیم.
رویداد مسابقه جهانی اسپا در نوع خودش در دنیا منحصر به فرد است و فرصت خوبی است تا فعالان این حوزه هم آموزش‌های به‌روز را کسب کنند و هم با یکدیگر از فرصت‌های همکاری و کسب‌وکاری بگویند.
جمیلی: خدمات ماساژ از زیرمجموعه‌های جزئی اسپا است اما امروزه ماساژ معادل اسپا شده است. کامیونیتی و جامعه‌ای که به سمت ماساژ رفته‌اند احتمالا به دلیل سهولت آموزش و دسترسی راحت‌تر بیشتر و بزرگتر شده است. فکر می‌کنید اگر قرار باشد نقطه تعادلی ایجاد شود تا کشور بتواند از ظرفیت‌های دیگر و متنوع صنعت اسپا استفاده کند در کنار مراکز خدمات ماساژ چه چیزی باید تغییر کند؟
ببینید در حوزه اسپا اگر شاهد رشد زیرزمینی و بزرگ شدن بخش غیررسمی و غیرواقعی و کاذب آن بوده‌ایم دلایل زیادی داشته است. ازجمله اینکه برندسازی و صحبت درمورد صنعت اسپا کمتر صورت گرفته ورسانه ها به صنعت اسپا نپرداخته‌اند. در غیاب این نگاه رسمی یک سری پیج اینستاگرامی شده‌اند رسانه ماساژ!
ما انتظار داریم که سرمایه‌گذاران روی بخش‌های مختلف این صنعت و پتانسیل‌هایی مهجور آن سرمایه‌گذاری کنند. اگر این اتفاق بیفتد و درست به این صنعت و از طریق کانال‌های رسمی رسانه‌ای پرداخته شود مطمئن هستم که ظرفیت‌های زیادی برای اقتصاد کشور دارد.
جمیلی: کمی درباره رویداد آنتالیا که ۵ تا ۱۱ اردیبهشت برگزار می‌شود بگویید.
ضیمران: قبلا در گفتگویی با مدتورپرس مفصل درباره این رویداد مسابقه جهانی اسپا صحبت کرده‌ام اما اینجا می‌خواهمم هدف این رویداد را بیشتر شرح دهم. من معتقدم ما نیاز داریم که به دنیا بگوییم ما هم صنعت اسپا داریم. همانطور که ترکیه توانسته حمام سنتی را که اصولا یک حمام ایرانی است به اسم خودش برند کند و در همه جای دنیا معرفی و از طریق آن توریست جذب کند ما هم باید از ظرفیت‌های مرتبط‌مان که خیلی هم زیاد است برای این کار استفاده کنیم. اگر بخواهیم این کار را بکنیم چاره‌ای نداریم جز اینکه دور هم جمع شویم، با یکدیگر تعامل داشته باشیم و تجربیات‌مان را به هم به اشتراک بگذاریم و یاد بگیریم و یاد بدهیم.
رویداد مسابقه جهانی اسپا در نوع خودش در دنیا منحصر به فرد است و فرصت خوبی است تا فعالان این حوزه هم آموزش‌های به‌روز را کسب کنند و هم با یکدیگر از فرصت‌های همکاری و کسب‌وکاری بگویند.
مطالب مرتبط:
رویداد world spa contest اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار می‌شود
همه‌چیز در مورد رقابت اسپاها و ماساژورها در رویداد World Spa Contest