با همدلی از مشکلات عبور کنیم

گفت‌وگو با دکتر امیر اصلان زاده و دکتر شایسته مقدس درباره راهکارهای شکوفایی صنعت توریسم درمانی

دکتر امیر اصلان‌زاده، پژوهشگر حوزه‌ گردشگری سلامت نزدیک به ۳۰ سال سابقه‌ فعالیت حرفه‌ای و اجرایی در حوزه‌ گردشگری و هتل‌داری دارد. وی مدرک دکترای مدیریت هتلداری و گردشگری خود را از آمریکا گرفته و سابقه سال‌ها تدریس در دانشگاه‌های داخلی را در کارنامه حرفه‌ای‌اش دارد. اصلان‌زاده همچنین سمینارهای تخصصی بسیاری را در خارج از کشور با محوریت هتلداری و گردشگری برگزار کرده و در حال حاضر عضو هیئت‌مدیره هتل‌های نووتل  (NOVOTEL) است. او همچنین همراه با دکتر شایسته مقدس از فعالان حوزه‌ گردشگری در کشور مالزی در حال اجرای پروژه‌ای با نام« beauty tourism »  است. خبرنگار «مدتورپرس» با آن‌ها درباره بایدها و الزامات گردشگری سلامت در ایران گفت‌وگویی انجام داده است. این دو فعال گردشگری سلامت مختصری هم درباره گردشگری سلامت مالزی،  همچنین پروژه‌ توریسم زیبایی در مالزی یا beauty tourism صحبت کرده‌اند.

شما سال‌ها در حوزه‌ گردشگری و هتل‌داری فعالیت کرده‌اید. چه چیز باعث شد که در حوزه‌گردشگری سلامت قدم بردارید و پژوهش‌های خود را در این زمینه شروع کنید؟

اصلان‌زاده: من سال‌ها مسئولیت‌های بسیاری را هم در بخش خصوصی و هم در بخش دولتی داشته‌ام که آخرین آن‌ها مدیرعاملی گروه هتل‌های هما بود. سال گذشته پس از فارغ شدن از کارهای این‌چنینی به علت وجود ظرفیت‌های بسیار بالا ، همچنین دست نخورده در کشور تصمیم گرفتم در حوزه‌ گردشگری سلامت فعالیت کنم. ما در ایران مجموعه‌های درمانی، بیمارستانی، کلینیک‌ها، مجموعه‌های تخصصی و فوق تخصصی و… بسیاری را با استاندارد‌های بالا داریم و از طرفی هتل‌های باکیفیتی همچون هتل‌های فرودگاه امام که زیرمجموعه هتل‌های اکور فرانسه است را در ایران و خارج از هوای آلوده‌ شهر ساخته‌ایم. این‌ها انگیزه‌ای شد برای من تا در بخش خصوصی کاری کنیم. پژوهش و مطالعاتی را در حوزه‌‌ گردشگری سلامت و مشخصا گردشگری درمانی آغاز کردیم و اکنون دو سال است این مطالعات ادامه دارد.

با توجه به پژوهش‌های انجام شده در این حوزه، برای پیشرفت گردشگری سلامت در ایران چه الزاماتی باید رعایت شود تا در مسیر درستی از این صنعت قرار بگیریم؟

اصلان‌زاده: در ابتدا باید اشکال‌ها و ایراداتی که در این حوزه در ایران وجود دارد شناسایی و برطرف شوند. بر اساس تحقیقات من، متاسفانه حوزه‌ گردشگری سلامت و بخش گردشگری درمانی در شرایط مطلوبی به سر نمی‌برد. به‌رغم تلاش‌های عزیزانی چون مدیرکل گردشگری سلامت وزارت بهداشت یا روسای انجمن‌های گردشگری سلامت برخی ضعف‌ها کماکان ادامه دارد. فشارهایی که به بخش خصوصی فعال در این حوزه وارد می‌شود این صنعت را با مشکلاتی روبه‌رو کرده که باید زودتر برای آن‌ها چاره‌یابی کرد. از سویی اختلاف‌نظرهای بین دو وزارتخانه‌ بهداشت و درمان و میراث فرهنگی و گردشگری در خصوص اینکه متولی گردشگری سلامت کدام‌یک هستند خود موضوع مهم دیگری است که باعث کند کردن سرعت رشد ما در این صنعت خواهد شد. در کشور یک گردش مالی ۷ میلیارد دلاری از گردشگری سلامت وجود دارد که دولت از آن غافل است و بهره‌ای از آن برده نمی‌شود. آمار مشخص و دقیقی از این صنعت وجود ندارد. این موارد باید با همراهی و همدلی همه ارکان و بازیگران این صنعت به سرعت رفع شود تا بتوانیم سهم خودمان را از بازارهای جهانی و منطقه‌ای بگیریم.

 

 

دکتر امیر اصلان زاده: امروزه کشور مالزی جز ۱۰ کشور برتر صنعت گردشگری سلامت دنیا است. این جایگاه از اعتباری که بخش دولتی به بخش خصوصی داده است به وجود آمده. در واقع اگر بخش خصوصی در این کشور مورد حمایت دولت مالزی نبود هیچکدام از ایده‌های بزرگ گردشگری سلامت در این کشور اجرا و پیاده‌سازی نمی‌شد. به طور کل تمامی پروژه‌ها در تمام کشورها تنها با توجه به یک مدل پیاده‌سازی می‌شوند آن هم PPP است؛ یعنی Public and privet partnership که می‌شود همکاری نزدیک و مستقیم دو بخش خصوصی و دولت.

 

مقدس: ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی، آب‌و‌هوایی، پزشک‌های حاذق و فوق‌العاده زبردست، قیمت بسیار مناسب سفر، بیمارستان‌ها و تجهیزات پزشکی و… مقصد بسیار خوبی برای مدیکال توریسم است. هرچند درکنار این موارد تهدیدهایی هم نیز به‌دلیل مسائل سیاسی وجود دارد، چراکه به علت تبلیغات منفی علیه کشور، بسیاری ایران را جای امنی نمی‌دانند، بنابراین گردشگری سلامت نیازمند تبلیغات بسیار قوی است که بتواند این دیدگاه منفی را از بین ببرد. اما مورد دیگری که هنوز جای بحث دارد زیرساخت‌هاست. باید پرسید که آیا زیرساخت‌ها در کشور آماده است؟ زیرساخت‌هایی اعم از بهترین‌هتل‌ها، حمل‌ونقل مناسب، پرواز‌های ارزان‌قیمت، مکان‌های دیدنی و توریستی و حتی تبلیغات مناسب برای جذب توریست به ایران. آیا مردم و فرهنگ جامعه پذیرای توریست‌ها از تمام دنیا هستند؟ تمامی این موارد زیرساخت‌هایی هستندکه باید درباره‌ آن‌ها تحقیق و مطالعه شود و قبل از ورود یک گردشگر سلامت به ایران آماده باشند.

برای مشکلاتی که عنوان کردید چه راه‌حل‌هایی پیشنهاد می‌دهید؟

اصلان‌زاده: در وهله‌ اول باید این یک فضای همدلانه به وجود آورد. به خصوص دو وزارتخانه مسئول باید بیشتر باهم تعامل داشته باشند. متولی امر مشخص شده تا یک نظم سازمانی و همچنین مدیریتی صحیح و یکپارچه در گردشگری سلامت به‌وجود بیاید و بعد از آن به سراغ حل مشکلات کوچک‌تر و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برویم. اما همه این موارد یک روی سکه هستند. روی دیگر سکه این است که می‌شود گفت چه خوب است که گردشگری سلامت تا به امروز هیچ متولی ندارد و هیچ ارگان و سازمانی به‌طور مستقیم روی آن کار نکرده است. از این جهت که می‌شود مثلا به‌عنوان یک استارتاپ‌‌ برای یک فعالیت جدید به آن نگاه و بدون ترس از رویه‌ها و مقررات دست‌وپاگیر در آن رشد کرد.

اصلان‌زاده: دولت باید در کنار بخش خصوصی قرار بگیرد و همیشه نقش ناظر حمایتی و نقش کنترلی داشته باشد. (منظور من از دولت میراث فرهنگی و وزارت بهداشت است). آنجایی که دولت خودش را موظف و متولی بخش اجرایی این حوزه کند وارد بیراهه خواهیم شد و هیچ اتفاق مثبتی رخ نخواهد داد.

 

پس این وضع چندان بد هم نیست و می‌شود به آن مثل یک فرصت نو نگاه کرد؟

اصلان‌زاده: بله می‌شود به شرط عبور از مشکلات مدیریتی. به نظر من، دو راهکار وجود دارد. اول اینکه ما باید آن‌قدر قدرت و دانش داشته باشیم و آن‌قدر عوامل صاحب‌اختیار، تجربه، شوق و اشتیاق در این زمینه وجود داشته باشد که خودمان بتوانیم فکری برای این صنعت بکنیم. اما نکته اینجاست که اگر این عوامل بود تا به امروز این اتفاق افتاده بود. پس راهکار دوم مطرح می‌شود اینکه بتوانیم از مدل‌های مشابه و موفق در کشورهای دیگر به‌عنوان کشورهای پیشرو در حوزه‌ گردشگری سلامت استفاده کنیم. صنعت مدیکال‌توریسم حوزه‌ای است که نیازمند استفاده از تجربیات دیگران است. قرار نیست هرکسی همه چیز را بداند و این همان نقطه‌ای است که با آن درگیر هستیم. ما حتما باید دانش‌ها و تجربه‌های دیگران را برای خود هزینه کنیم و آن‌ها را به داخل کشور آورده و ایرانیزه کنیم.

در این صنعت بازیگران بسیاری وجود دارند که شما خود نیز به آنها اشاره کردید، وظیفه و جایگاه هر کدام را در این صنعت چه می‌دانید؟ جایگاه بخش خصوصی کجاست؟

اصلان‌زاده: امروزه کشور مالزی جزء ۱۰ کشور برتر صنعت گردشگری سلامت دنیاست. این جایگاه از اعتباری که بخش دولتی به بخش‌خصوصی داده به‌وجود آمده. در واقع اگر بخش خصوصی در این کشور مورد حمایت دولت مالزی نبود هیچ‌کدام از ایده‌های بزرگ گردشگری سلامت در این کشور اجرا و پیاده‌سازی نمی‌شد. به‌طور کل تمامی پروژه‌ها در همه کشورها تنها با توجه به یک مدل پیاده‌سازی می‌شوند آن هم PPP است؛ یعنی Public and privet partnership که می‌شود همکاری نزدیک و مستقیم دو بخش خصوصی و دولت.

بخش خصوصی کشور ما صاحب تجربه‌ها‌ی بسیار زیادی است که برای به‌دست آوردن آن، میلیاردها دلار هزینه شده و بازتاب آن زمانی است که هرگاه دولت یک موضوع را کامل در سطح کلان به یک بخش خصوصی واگذار کرده به موفقیت‌های چشمگیری رسیده است و این اتفاق باید در همه‌ عرصه ها و فعالیت‌ها در کشور ما اتفاق بیفتد که تکرار یک تجربه خوب است.

به‌طور یقین دولت باید در کنار بخش خصوصی قرار بگیرد و همیشه نقش ناظر حمایتی و نقش کنترلی داشته باشد. (منظور من از دولت، میراث فرهنگی و وزارت بهداشت است). آنجایی که دولت خودش را موظف و متولی بخش اجرایی این حوزه کند وارد بیراهه خواهیم شد و هیچ اتفاق مثبتی رخ نخواهد داد.

رقبای ایران در این حوزه کدام کشورها هستند و رقابت در بین این کشورها چگونه است؟

اصلان‌زاده: ایران در حوزه‌ مدیکال‌توریسم ظرفیت بسیار بالایی دارد اما آنچه وجود دارد این است که کشور هنوز وارد حوز‌ه رقابتی نشده است. کشور‌هایی مانند مالزی، ترکیه یا هند سال‌هاست که از مشکلاتی که اکنون در ایران وجود دارد به‌خصوص اعتماد و اعتبار به بخش خصوصی عبور کرده‌اند و اکنون در حال رفتن به سمت موفقیت هستند. من درباره اروپا یا آمریکا حرف نمی‌زنم. من درباره کشورهایی که از لحاظ فرهنگی و مذهبی شبیه ما هستند صحبت می‌کنم. ما می‌توانیم همین کشورها را به‌عنوان الگو و نمونه مدنظر قرار بدهیم و یک پرسش مطرح کنیم که چقدر از گردش مالی مسلمانان که یک‌هفتم جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند نصیب ما ‌می‌شود؟ پاسخ من این‌گونه است: تا زمانی که ppp  در کشور ما اجرا نشود پاسخی برای این سوال نیست. در حالی که ما در جنگ بین دو بخش دولتی و خصوصی هستیم رقبای ما نشسته‌اند و به برنامه‌ریزی و فرصت‌سازی در حوزه گردشگری سلامت فکر می‌کنند و به زیبایی بازار را به سمت خود می‌کشند.

در صحبت‌هایتان از موفقیت کشور مالزی در این صنعت گفتید، کمی بیشتر از گردشگری سلامت در این کشور برایمان بگویید.

اصلان‌زاده: در کشور مالزی، گردشگری درمانی به‌صورت کامل و با رضایت سازمان گردشگری این کشور به وزارت درمان و پزشکی واگذار شده است. این به آن معناست که دیگر اختلافی وجود ندارد و همان طور که از قبل اشاره شد تمامی کارهای مربوط به این صنعت به بخش خصوصی واگذار شده و سازمان بهداشت و پزشکی تنها ناظر و کنترل‌کننده‌ امور است. آن‌ها تمام توجه‌ خود را معطوف نیاز‌ها و زیرساخت‌ها در کشورشان کرده‌اند به‌طوری که از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸، مالزی طبق گزارش مجله جهانی مدیکال‌توریسم رتبه‌ بسیار بالایی در حوزه‌ گردشگری سلامت داشته است.

به‌طور قطع می‌توان گفت کشور مالزی تمامی تهدیدها را تبدیل به یک فرصت کرده است. آن‌ها با فراهم آوردن بهترین شرایط در کشورشان جلو تمامی تبلیغات منفی که زمانی نگرانی و دغدغه‌ آن‌ها بود را گرفتند و گردشگری سلامت را تبدیل به فرصت و صنعتی بزرگ در کشورشان کردند. کشور مالزی اکنون واژه‌ جدیدی را با نام توریسم‌زیبایی ابداع کرده است و درصدد اجرای آن است که مسئول اجرا و پیاده‌سازی توریسم زیبایی مالزی خانم مقدس است.

خانم مقدس درباره توریسم زیبایی و روند اجرای آن برایمان بگویید.

مقدس: کشور مالزی تعداد زیادی توریسم در حوزه‌ زیبایی دارد که پس از مطالعه‌های بسیار تصمیم گرفتند از این موقعیت استفاده کرده و مالزی را تبدیل به قطب توریسم‌زیبایی در دنیا کنند. از همین رو دولت مالزی سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ را سال توریسم‌زیبایی در این کشور نامیده است. ما حدود یک سال و نیم تحقیق و پژوهش‌هایی را در این زمینه انجام دادیم که هزینه آن را دولت مالزی پرداخت کرده است. پس از برنامه‌ریزی‌های بسیار وارد عمل شدیم. در کشور مالزی ۲۶هزار مرکز زیبایی وجود دارد، پس از فراخوان ما برای شرکت در این حوزه، بسیاری در این مراکز ثبت‌نام کردند و ما تمامی آن‌ها را در سراسر مالزی مورد بررسی قرار دادیم و تنها ۱۰۰۰مرکز از بین همه‌ آن‌ها انتخاب شدند. حالا به تمامی این ۱۰۰۰ مرکز زیبایی، آموزش‌هایی در این حوزه داده خواهد شد و هرکدام مقصدی مناسب برای گردشگری زیبایی در کشور مالزی خواهند بود.

گفت‌وگو: افروز کریمی