کنار هم باشیم و ایران را بالا ببریم
گفت‌وگو با عاطفه زارع بنیان‌گذار سفیران سلامت که معتقد است باید به کمک هم ایران‌هراسی و دیگر مشکلات را کم‌تر کنیم. نقش نمایشگاه‌های بین‌المللی در این‌خصوص چیست و چطور شرکت‌ها و بیمارستان‌ها می‌توانند از آنها بهره ببرند؟
گردشگری سلامت یا توریسم پزشکی شاخه‌ای از گردشگری سلامت است که فرد با هدف استفاده از امکانات پیشرفته پزشکی و بهبود بیماری به سایر کشورهای دیگر سفر می‌کند. کسب‌وکارهای این حوزه به‌راحتی می‌توانند برای کشور ارزآوری داشته باشند زیرا کشور ما نه‌تنها از کیفیت درمانی بالایی برخوردار است بلکه ظرفیت‌های گردشگری بسیار خوبی دارد. اما متأسفانه به دلیل پاره‌ای از مشکلات و دغدغه‌ها کسب‌وکارهای نوآور حوزه گردشگری سلامت آن‌طور که بایدوشاید نتوانسته‌اند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند.
عاطفه زارع صاحب یکی از همین کسب‌وکارهاست که علی‌رغم موانع و مشکلات بسیار، راه‌های زیادی را برای رسیدن به اهدافش امتحان کرده است. از نگاه زارع گاهی اوقات باید استراتژی خود را تغییر دهیم تا بتوانیم باقی بمانیم. او متولد سال ۱۳۶۱ در شهر یزد و دانش‌آموخته رشته اطلاع‌رسانی پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی کرمان است. زارع مسیر پرپیچ‌وخم اما جالبی را در حوزه گردشگری سلامت پیموده و حرف‌های زیادی برای کسب‌وکارهای این حوزه دارد. او اعتقاد دارد باید از فرصتی به نام نمایشگاه بین‌المللی در حوزه سلامت و گردشگری برای ورود به بازار جهانی گردشگری پزشکی بیشتر استفاده کنیم.
چگونه وارد حوزه گردشگری سلامت شدید؟ شما در رشته اطلاع‌رسانی پزشکی تحصیل کرده‌اید. این رشته چگونه شما را به این سمت برد؟
بیشترین آموزشی که به ما داده می‌شد در زمینه فرست نویسی و رده‌بندی کتاب‌های پزشکی بود. همین باعث که با اصطلاحات و عناوین پزشکی آشنا شوم. از سال ۱۳۸۴ در بیمارستان شهید صدوقی یزد مشغول به کار شدم. قبل از آن کتابخانه مرکز مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی کرمان راه‌اندازی کردیم. بیشترین کاری که انجام در زمان دانشجویی انجام می‌دادم فرست نویسی و رده‌بندی کتاب‌های پزشکی بود. این موضوع مرا به یادگیری کلیدواژه‌ها و نحوه به‌کارگیری آنها و وا‌داشت که در آینده به من کمک بسزایی کرد. به‌تبع نوع کاری که داشتم با دانشجویان پزشکی و پزشکان زیادی آشنا می‌شدم.
مسئولیت مرکز ژورنال‌های بیمارستان شهید صدوقی نیز با من بود. باید برای این ژورنال جدیدترین مقاله‌ها و فنّاوری‌ها را پیدا می‌کردم. درنتیجه من با علم نوین پزشکی و اینکه در هر کشوری چه خدمات ارائه می‌شود، کشورهای پیشرفته در این زمینه آشنا شدم. بین سال‌های ۸۴ تا ۸۹ که در بیمارستان بودم بسیاری از دانشجویان و اساتیدی را دیدم که علاقه‌مند به یادگیری مسائل جدید و به‌روزشدن داشتند. درنتیجه توانستم یک زنجیره ارتباطی با پزشکان و پرستان پیدا کنم و این اتفاق پایه کار من برای توریست درمانی شد.
پس‌ازآن در بیمارستان دکتر مجیبیان مشغول به کار شدم. در زمینه‌های متنوعی در آن بیمارستان فعالیت می‌کردم از سال ۹۱ طرحی بنام حاکمیت بالینی از سمت وزارت بهداشت برای همه بیمارستان‌ها ابلاغ شد. بیمارستان می‌بایست استانداردهای مشخص‌شده در آن طرح را پیاده می‌کردند. این طرح ترجمه و خلاصه استاندارهای بین‌المللی بود. در آن زمان من مسئول تکریم ارباب‌رجوع بودم. چون آن استانداردها ترجمه بود و قبلاً در ایران پیاده نشده بود، باید در مورد نحوه اجرای آنها در اینترنت جست‌وجو و مطالعه می‌کردم.
هرکدام از فعالیت‌هایی که داشتم به اندوخته من برای گردشگری سلامت افزود. فعالیت من در هر دو بیمارستان حول آی‌تی بود مثل برنامه‌نویسی، کار با نرم‌افزارهای مختلف، طراحی سایت و … . طراحی سایت اولیه بیمارستان دکتر مجیبیان را با گروهی به نام پازل آغاز کردیم. بعدها این سایت زیربنای نرم‌افزار نوبت‌دهی دکتر دکتر شد.
بعلاوه وقتی همراه همسرم به آلمان رفتیم به بیمارستان‌های مختلف سر زدم. هدف من این بود که ببینم سنجه‌هایی که ما در ایران داریم در بیمارستان‌های آلمان چگونه پیاده‌سازی می‌شوند. این مقایسه به من کمک کرد در مورد استانداردهای بین‌المللی اطلاعات زیادی پیدا کنم.
پس از سه سال به ایران بازگشتم و در شهرک سلامت اصفهان شروع به کار کردم. شهرک سلامت اصفهان سکوی پرتاب دیگری برای من بود. این مرکز بسیار مجهز بود و با استانداردهای بین‌المللی اداره می‌شد. بودن در آن مرکز چشم‌انداز خاصی را برای آینده کاری ایجاد می‌کرد. با مدیر بهره‌برداری این مرکز، دکتر هیبتی و دکتر کاظمی که دکترای گردشگری سلامت از کشور پرتغال داشت تصمیم گرفتیم یک نمایشگاه توریست درمانی در سال ۹۷ اصفهان دایر کنیم. ما توانستیم مدیران گردشگری سلامت بیمارستان‌های مختلف در سراسر ایران را دعوت کنیم. بعلاوه از تمام عواملی که شکل مستقیم یا غیر مستقیم در پروسه گردشگری سلامت نقش دارند را دعوت کردیم.
پس از اینجا کار گردشگری سلامت را آغاز کردید؟ شروع فعالیت شرکت سفیران سلامت هم از این نقطه بود؟ در مورد تأسیس این شرکت بگویید.
بله. دستاورد این نمایشگاه شروع جدی کار گردشگری سلامت برای من بود. من از سال ۱۳۹۶ شرکت سفیران سلامت را در یزد ثبت کردم. هدف این شرکت در وهله اول این بود که با همکاری برنامه دکتر دکتر کمبودهای زیرساختی را بررسی کند. رسالت و چشم‌انداز اول ما روی استان یزد بود چون طبق آمار دانشگاه علوم پزشکی یزد حدود ۹۶ درصد بیمارانی که در بیمارستان‌های یزد پذیرش می‌شدند خارج از استان بودند. این آمار نشان می‌دهد که از یک طرف یزد پتانسیل درمانی خوبی دارد و از طرف دیگر کمبودهای درمانی در شهرهای دیگر ایران داریم که بیمار را مجبور به مراجعه به بیمارستان‌های شهرهای دیگر می‌کنند. این بیماران در سفر به مشکلات زیادی برمی‌خوردند که با در شرکت سفیران سلامت سعی در حل این مشکلات داشتیم.
سایت و اطلاعات شرکت به اسم بیمار یار ثبت شد. قبل از اینکه بیمار از شهر دیگری به یزد می‌آمد اطلاعات او را می‌گرفتیم و به او در انتخاب پزشک کمک می‌کردیم. بعدازاین که برای بیمار از دکتر دکتر نوبت می‌گرفتیم به بیمار اطلاع می‌دادیم که پزشک او احتمالاً درمان‌های پارا کلینیکی هم تجویز خواهد کرد. پس برای جلوگیری از اتلاف وقت نوبت‌های پارا کلینیکی بیمار را هم رزرو می‌کردیم.
در این کار با مشکلاتی هم مواجه بودیم، مردم اعتماد نمی‌کردند، پزشکان حاضر نبودند از نرم‌افزار نوبت‌دهی استفاده کنند، نوبت‌دهی آنلاین برای مردم جا نیفتاده بود و حتی منشی‌های مطب‌ها نسبت به این موضوع گارد داشتند. هر تغییری و ظهور هر چیز جدیدی دردسرهای خودش را دارد. اما پس از مدتی متوجه شدیم که این کار شدنی است و مشکلات و نقاط ضعفش را متوجه شدیم و رفته‌رفته سایت سفیران سلامت را راه‌اندازی و کار گردشگری سلامت را شروع کردیم.
بعدازاینکه در بین دوستان و آشنایان تبلیغ و به‌نوعی بازاریابی کردیم، وارد نمایشگاه عراق و عمان شدیم. دلیل کار ما در این دو نمایشگاه این بود که حجم زیادی از بازار سلامت یزد بخصوص در بخش ناباروری را بیماران عرب از عراق و عمان تشکیل می‌دادند. به خاطر ارتباط گسترده‌ای که با بخش ناباروری و نازایی در شهرهای مختلف داشتم تصمیم گرفتم روی همین بخش تمرکز کنم. هم‌زمان با بخش IVF کشورهای دیگر ارتباط برقرار کردم. در طی این مدت متوجه شدم که بهترین ارتباطات را در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌توان برقرار کرد.
کم‌کم وارد بازار IVF روسیه شدیم. تا سال ۹۸ همه چیز خوب بود اما بعدازآن مشکلات سیاسی و امنیتی منطقه‌ای باعث ریزش بیماران شد. مشکلات زیادی وجود داشت برای مثال به‌راحتی نمی‌توانستیم برای بیماران ویزا بگیریم. کم‌کم بیماران از ما دلخور می‌شدند و به این نتیجه می‌رسیدند که روی بازار ایران هزینه نکنند.
راه‌حل شما چه بود؟
سپس به آلمان بازگشتم و شرکت مدیکوس تریپ را به‌عنوان شرکت خواهرخوانده سفیران در المان ثبت کردم. درواقع مدیکوس تریپ زیرمجموعه جرمن هلث کر شد. از آن به بعد من به جای وقت گذاشتن برای بردن بیماران به ایران، به بیمارانی که نیاز به درمان در کشور دیگری داشتند کمک می‌کردم به آلمان بیایند. برخی از حوزه‌های درمان در آلمان قوی‌تر و برای بیماران خارجی ازلحاظ مالی مناسب‌تر هستند. نمی‌توان گفت سایر حوزه‌ها بد هستند اما ازلحاظ مالی برای بیمار خارجی به‌صرفه نیستند.
پس از مدتی با پلتفرم بوکینز مد آشنا شدم و توانستم از طریق مدیکوس تریپ با آنها قرارداد ببندم و نماینده آنها در ایران شوم. بوکینز مد یکی از پلتفرم‌های گردشگری سلامت اروپا است و در یک شبکه ارائه‌دهندگان خدمات سلامت را به بیمار متصل می‌کند. تسهیلگران و آژانس‌های گردشگری پشت این پرده قرار دارند اما بیمار مستقیماً با پزشک و بیمارستان ارتباط برقرار می‌کند و تسهیلگران مسئول فراهم کردن سرویس‌ها هستند. درنتیجه بیمار از مشخصات بیمارستان و پزشک خود اطمینان دارد چون خودش انتخاب‌کننده بوده است. از طرف دیگر تسهیلگر هم سرویس‌های مورد نیاز را مهیا می‌کند. درنتیجه سعی کردم با برخی بیمارستان‌های ایران ارتباط برقرار و از آنها دعوت کنم تا به این پلتفرم بپیوندند.
مانعی برای پیوستن بیمارستان‌های ایرانی به این پلتفرم‌ها وجود ندارد؟
این بیمارستان‌ها باید از استانداردهای خاصی برخوردار باشند که بتوانند با بوکینز مد همکاری کنند. و درواقع داشتن این استانداردها کمک می‌کند تا کم‌کم بیمارستان‌های ایران در حوزه بین‌الملل در کنار کشورهای دیگر دیده شوند. اگر در اینترنت جستجو کنید متوجه می‌شوید ایران در بین مقصدهای درمانی قرار ندارد و نامی از بیمارستان‌های ایران به چشمتان نمی‌خورد. وقتی‌که به المان آمده بودم و به پلتفرم‌های مختلف پیام می‌دادم و می‌گفتم که می‌خواهم ایران را هم به لیست آنها اضافه کنم از من می‌خواستند که مراکز ارائه‌دهنده و گواهی‌های بین‌المللی آنها را بفرستم. هیچ‌کدام از مراکز ایران این گواهی را ندارند و عملاً نمی‌توان ایران را به‌صورت رسمی در بحث گردشگری سلامت معرفی کرد.
خدماتی که به بیماران ارائه می‌دهید شخصی‌سازی شده است یا به تمام بیماران خدمات مشابهی ارایه می شود؟
برای هر بیماری که وارد شبکه ما می‌شود پکیج‌های خاصی در نظر می‌گیریم. بر اساس شرایط بیمار، نوع کشور و نوع بیمارستان را بر اساس کیفیت و هزینه تعیین می‌کنیم. سپس پکیج‌های مختلف را به بیمار پیشنهاد می‌دهیم و برای او مشاوره آنلاین ترتیب می‌دهیم. بیمار نیز پس از مطالعه پکیج مناسبش را انتخاب می‌کند.
گفتید یکی از بهترین راه‌های شبکه‌سازی شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی است. در مورد نمایشگاه‌هایی که می‌خواهید برگزار یا در آنها حضور پیدا کنید بگویید.
نمایشگاه تمت ترکیه نمایشگاه توریست درمانی اروپایی ترکیه به‌حساب می‌آید. ترکیه در حال برقراری ارتباطات گسترده با نمایندگی‌های اروپا، هتل آژانس‌ها و تسهیلگران است. ترکیه با یک برنامه اصولی و خیلی خوب در حال به دست‌گرفتن بازار گردشگری سلامت منطقه است. بودجه‌های خوبی به این بخش اختصاص می‌دهد و تسهیلگران این کشور در حال برقراری ارتباطات با کشورهای مختلف برای جذب بیمار هستند.
بااینکه نمایشگاه تمت روی کشورهای اروپایی تمرکز دارد اما شرکت‌ها و تسهیلگران ایرانی می‌توانند در این نمایشگاه به نمایندگی از ایران شرکت کنند و همکاری خود را با این شبکه‌ها دهند. بسیاری از این شرکت در ایران هزینه‌های بسیاری برای پیشرفت خود کردند اما این هزینه‌ها در حال سوختن هستند. اگر نمی‌توانند بیمار را متقاعد کنند که برای درمان به ایران بیاید خود را به سمت دیگری هدایت کنند. یعنی با همکاری و شبکه‌سازی با کشورهای دیگر بیمارشان را به کشور دیگری ببرند. درواقع می‌توانند تمرکز خود را روی یک مقصد نگذارند و به بیمار آپشن‌های مختلفی بدهند. درنتیجه بیمار هم از آنها راضی خواهد بود و اعتمادش حفظ خواهد شد و به‌عنوان یک منبع حمایتی از آن شرکت باقی می‌ماند. گاهی مجبوریم استراتژی‌هایمان را تغییر بدهیم.
لازمه تغییر استراتژی و سود جستن در چنین نمایشگاه‌هایی این است که فردگرا نباشیم و تک‌تک و جداجدا حضور پیدا نکنیم. چیزی که لازم داریم این است که گروهی برای ایران در این نمایشگاه‌ها حاضر شود نه اینکه هر شرکتی از طرف یک شهر یا یک بیمارستان بیاید. به فکر این باشیم که ایران را بالا بیاوریم و در کنار آن کسب‌وکار خود را هم حفظ کنیم. سعی کنیم ایران‌هراسی و دیگر مشکلات را به کمک هم کم‌تر کنیم.
نمایشگاه بعدی نمایشگاه ای‌ام‌تی (EMT 2023) است که در ایتالیا در ماه نوامبر برگزار می‌شود. حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ تسهیلگر در این نمایشگاه شرکت خواهند کرد. این نمایشگاه از جانب دولت ایتالیا حمایت می‌شود. تقریباً از سال ۲۰۱۶ شرکت بوکینزمد این نمایشگاه را در ایتالیا برگزار می‌کند. این رویداد هر سال شرکت‌کنندگان بیشتری دارد و بزرگ‌تر می‌شود. هر سال ارتباطات بین‌المللی آن گسترده می‌شوند و کمک می‌کنند که این صنعت به رشد بالاتری دست پیدا کند.
نمایشگاه آی‌ام‌تک (IMTECH) نیز در ماه می در عمان برگزار می‌شود. ایرانی‌ها با این نمایشگاه آشنا هستند و در سال‌های مختلف بیمارستان‌هایی از شهرهای ایران در این نمایشگاه شرکت کرده‌اند. بعد از کرونا برگزاری این نمایشگاه متوقف شد. چند ماه پیش نمایشگاه عمان هلث برگزار شد که بیمارستان‌هایی از ایران در آن شرکت کردند. البته این نمایشگاه در حوزه گردشگری سلامت نبود. به نظر من باید عمان به‌عنوان یک مقصد منطقه‌ای حفظ کنیم. باید افراد باسواد، اخلاق و با روحیه تیمی در این نمایشگاه شرکت کنند.
سفیران سلامت به‌عنوان نماینده‌ای از ایران یا به‌عنوان پلی از ایران در این نمایشگاه‌ها شرکت می‌کند و بسیار علاقه‌مندیم به تسهیلگران علاقه‌مند ساکن در ایران کمک کنیم.