روزی ۶۰۰ گردشگر سلامت جمهوری آذربایجان از مرز زمینی وارد کشور می‌شوند
گفت‌وگو با محمدرضا رضایی معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
باتوجه به تعریف‌های گردشگری تندرستی و گردشگری درمان، استان اردبیل را می‌توان یکی از قطب‌های گردشگری سلامت ایران معرفی کرد. این استان به‌دلیل وجود چشمه‌های آب معدنی و گرم برای رهایی از تنش‌های زندگی و تجدید قوای جسم و روح و همچنین تاثیر بالای این آب‌ها و لجن‌های اطراف آن برای بهبود بخشیدن به بیماری‌هایی همچون قلب و عروق، زنان، پوستی، روماتیسم، دردهای مفصلی و …. میتواند مقصد مناسبی برای گردشگران حوزه تندرستی و درمان باشد. همچنین این استان به علت وجود صدها کیلومتر مرز مشترک با جمهوری آذربایجان، هم‌دین و هم‌زبان بودن با مردمان این کشور شرایط منحصر به‌فردی را برای جذب گردشگران سلامت آذری دارد. مدتورپرس با محمدرضا رضایی معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل در خصوص ظرفیت و چالش‌های موجود در گردشگری سلامت این استان گفتگو کرده است.
مطالب مرتبط:
چه اقداماتی برای رونق پروژه آبدرمانی استان اردبیل صورت گرفته است؟
اوایل دهه ۸۰، کنگره‌ای با محوریت گردشگری سلامت و آب‌های درمانی در تهران برگزار شد که معاون استانداری اردبیل و رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی استان در آن حضور داشتند. در این کنگره هسته اصلی تفکر آب درمانی در استان اردبیل شکل گرفت و با توجه به ظرفیت‌های موجود و همچنین آب‌وهوای مطلوب این استان، تصمیمی مبنی بر اعزام چند پزشک به کشورهای دارای دانش و ظرفیت آبدرمانی اتخاذ شد. در سال ۹۳ تعدادی از پزشکان از جمله اینجانب به ایتالیا رفتیم و در دوره‌های ۶ ماهه تخصصی آبدرمانی شرکت کردیم. اما متاسفانه به‌علت نداشتن سرمایه‌گذار و آماده نبودن بستر مناسب این پروژه متوقف شد. در سال ۹۷ طی جلسه‌هایی بین استانداری و دانشگاه علوم‌پزشکی اردبیل این پروژه از سر گرفته شد. بر اساس آن فراخوان‌هایی مبنی بر سرمایه‌گذاری برای تاسیس مناطق توریستی، گردشگری، سلامتی و تندرستی صورت گرفت.
در همین راستا تصمیم گرفته شد با کشور ترکیه به دلیل تجربه در حوزه آبدرمانی، زبان مشترک با شهرهای ترک زبان و … همکاری‌هایی برای آموزش و فراهم کردن زیرساخت‌ها صورت گیرد. به همین سبب چندنفر از اساتید و مسئولان برجسته حوزه آبدرمانی این کشور به استان اردبیل آمده و از آب‌های درمانی و ظرفیت این استان بازدید کردند. پس از آن در اواسط سال ۹۷ تیمی متشکل از استاندار اردبیل و مسئولین دانشگاه علوم‌پزشکی راهی استانبول شده و تفاهم‌نامه‌ای مبنی بر آموزش در حوزه آبدرمانی و لجن‌درمانی بین ما و دانشگاه استانبول منعقد شد. بر اساس این تفاهم‌نامه پزشکان انتخاب شده از سوی دانشکده علوم پزشکی در سه بخش در دانشگاه استانبول در حوزه آبدرمانی آموزش خواهند دید. در بخش اول چند پزشک از اوایل سال ۹۸ به مدت ۶ ماه در دانشگاه استانبول آموزش دیده و پس از بازگشت به‌عنوان پزشک بالینی در حوزه آبدرمانی مشغول به‌کار می‌شوند. در بخش دوم چند پزشک به مدت ۳ سال دوره تخصصی آبدرمانی را در آنجا گذرانده و پس از بازگشت به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه فعالیت خواهند کرد. بخش سوم دوره یک ساله فوق‌تخصصی و فلوشیپی است که تعدادی از متخصصین این دوره را گذرانده و پس از اتمام آن به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشکده علوم‌پزشکی فعالیت خواهند کرد.
آیا زیرساخت‌ها برای فعالیت گسترده آبدرمانی در استان اردبیل آماده است؟
تدابیری در این خصوص اندیشیده شده است که بر اساس آن برای فعالیت پزشکان در محل آبدرمانی باتوجه به قول مساعد استانداری اردبیل قرار است مجتمع‌های آبدرمانی استان ارتقا و درصورت نیاز مجتمع‌های جدیدی احداث شود. همچنین قرار است گروه آموزشی آبدرمانی در دانشکده علوم‌پزشکی اردبیل راهاندازی شود و پس از آن اگر لازم شد دانشکده آبدرمانی را تاسیس کنیم. از سویی به‌طور همزمان با این پروژه فعالیت‌هایی مانند راهاندازی معاونت آموزشی، پژوهشی و مرکز تحقیقات طب سنتی و آب درمانی از سوی معاونت دانشگاه علوم‌پزشکی اردبیل در حال پیگیری است که اگر این مرکز تاسیس شود قدم مهمی به سمت جلو در این حوزه برداشته خواهد شد؛ زیرا میتواند به‌عنوان یک مرجع علمی برای پاسخگویی به نیازهای علمی مربوط به اقلیم شناسی پزشکی و آبدرمانی باشد.
اما بهترین، ایده‌آل‌ترین و نهایی‌ترین گزینه برای این پروژه دهکده سلامت است. یعنی مجتمعی را در بهترین جای استان که طبیعی مصفا دارد برای ویزیت پزشکی، مشاوره تغذیه، تندرستی، سبک زندگی، طب سنتی، استفاده از آب‌های گرم معدنی، استفاده از آب‌وهوا، طبیعت درمانی، لجن درمانی و…. تاسیس شود که توریست سلامت بتواند در آن از تمامی امکانات تندرستی و درمانی استفاده کند. اما تاسیس این دهکده نیازمند یک سرمایه‌گذار بسیار قوی است.
چه تعداد از آبگرمهای این استان ظرفیت تاسیس مجتمع‌های آبدرمانی را دارند؟
ما در این استان بیش از ۴۰ چشمه آب‌گرم داریم. اما آنهایی که بیشتر مدنظر ما هستند و در بعضی از آنها مجتمع‌هایی احداث شده است شامل دو چشمه اصلی در منطقه میر، حدود ۸ چشمه در شهر سرعین، ۴ چشمه در منطقه مشکین شهر. از مهمترین دلایل ما برای انتخاب این چشمه‌ها فعالیت‌های لجن‌درمانی و گل‌درمانی است. درواقع آنچه که باعث ایجاد جاذبه در این مناطق می‌شود خواص گل‌های هر منطقه است؛ زیرا چشمه‌های آب‌گرم در تمام مناطق و کشورهای مختلف وجود دارد. آنچه که این چشمه‌ها را از هم متمایز می‌کند خواص گل‌های اطراف آنهاست.
مطالب مرتبط:
براساس آمار منتشر شده بیشترین گردشگران سلامت اردبیل از کشور آذربایجان هستند، آنها بیشتر برای چه درمان‌هایی به این استان سفر می‌کنند؟
گردشگری با ماهیت آبدرمانی در آذربایجان کمی متفاوت است. آبدرمانی برای بازتوانی و ارتقای سطح سلامت زندگی است. در اصل به معنای تندرستی و به‌عنوان مکمل درمان استفاده می‌شود. اما مردم آذربایجان صرفا برای انجام کارهای پزشکی و درمانی به اردبیل سفر می‌کنند و تعداد بسیار کمی از آنها برای آبدرمانی و تندرستی وارد این استان می‌شوند. طبق آمار گمرک هر روزه حدود ۳۰۰۰ نفر اتباع آذربایجان از مرز رد شده که حدود یک ششم معادل با ۶۰۰ نفر به‌عنوان گردشگر پزشکی و درمانی هستند. ۹۰ درصد آنها برای درمان‌های سرپایی و ۱۰ درصد بستری و عمل‌های جراحی دارند.
باتوجه به این آمار، آیا زیرساخت‌های پزشکی و درمانی این استان پاسخگوی نیاز این تعداد گردشگر است؟
سطح خدمات پزشکی استان اردبیل بالاست و می‌توان گفت تقریبا تمامی رشته‌های پزشکی در این استان وجود دارد. امکانات آزمایشگاهی ما تکمیل هستند. پاراکلینیک، فیزیوتراپی، انواع تصویربرداری، طب هسته‌ای، جراحی قلب، آنژو پلاستی، فوق تخصص گوارش، لاپاراسکوپی، مرکز ناباروری و …. همچنین برای سکته‌های مغزی و قلبی کد ۲۴۷ و ۷۲۴ را نیز اجرا می‌کنیم. تمامی بیمارستان‌های این استان چه دولتی چه خصوصی ظرفیت ارائه خدمات به اتباع خارجی را دارند. بسیاری از آنها دارای مجوز IPD و باقی بیمارستان‌ها در صدد دریافت این مجوز هستند. ما حتی در شهرهای مرزی مانند پیله سوار بیمارستان مجهزی داریم که ۹ پزشک متخصص در آنجا مشغول فعالیت هستند.
به طورکلی اتباع آذربایجان به چهار دلیل همزبانی، همسایگی، تفاوت ارزی و مهمترین نکته بالا بودن سطح پزشکی این استان نسبت به آذربایجان است که برای مقاصد پزشکی و درمانیشان به اردبیل سفر می‌کنند.
شما چگونه ورود شهروندان آذربایجان را برای انجام امور پزشکی و درمانی کنترل کرده و خدمات مناسبی به آنها ارائه می‌دهید؟
جلسات و هماهنگی‌های متعددی در این خصوص انجام شد که در آخر به این نتیجه رسیدیم، وجود شرکت‌های گردشگری سلامت میتواند اوضاع ورود گردشگران سلامت را کنترل و آنها را به مکان‌ها و مراکز درستی راهنمایی کنند. در حال حاضر به دنبال شرکت‌های تسهیل‌گر خدمات گردشگری سلامت هستیم که بتوانند از صفر تا صد درمان یک فرد را مدیریت کنند. فراخوانی در این خصوص در استان اردبیل داده شد و شرکت‌هایی برای انجام این امور کاندید شدند. این شرکت‌ها برنامه‌هایشان را در قالب پروپوزال ارائه دادند و در حال اخذ مجوز گردشگری سلامت هستند.
نکته مهم دیگری که باعث سفر شهروندان این کشور به ایران شده است نخواستن ویزا از آنها است. آنها به‌راحتی و آزادانه می‌توانند برای انجام کارهای درمانی به ایران خصوصا استان اردبیل سفر کنند.
وضعیت ثبت آمار گردشگران سلامت استان اردبیل چگونه است؟
باتوجه به قانونی که مدتی است از وزارت بهداشت به تمام مراکز درمانی ابلاغ شده است، آنها باید آمار کلیه بیماران را چه بستری و چه سرپایی ثبت کنند. اما در این بین افرادی هستند که به مطب‌های خصوصی رفته و هیچ آماری از تعداد آنها وجود ندارد. پاشنه آشیل و محور اصلی حل این مشکل شرکت‌های گردشگری سلامت هستند که وجود این شرکت‌ها در مرز کمک بسیار بزرگی را هم از لحاظ ثبت آمار و هم کنترل عملکرد دلال‌ها در مرز خواهد داشت. شرکت‌های گردشگری سلامت می‌توانند با جذب گردشگران سلامت از مرز خدمات کنترل شده‌ای در اسکان، تغذیه، مدیریت رفت‌وآمد و…. به آنها ارائه دهند و پس از بازگشت گردشگر سلامت تا مدتی پیگیر درمان آنها باشند. این خود تبلیغات وسیعی را به‌وجود آورده و در جذب بیماران بیشتر ازاین کشور کمک خواهد کرد.
به وجود دلال‌ها اشاره کرده‌اید، حضور دلال‌ها در این شهر چگونه است آیا برای کنترل کردن آنها برنامه‌ای دارید؟
یکی از چالش‌های گردشگری سلامت استان حضور پررنگ دلال‌ها در مرز است. آنها فعالیت پررنگی را در مرزهای این استان دارند و تنها از طریق شرکت‌های گردشگری سلامت می‌توان فعالیتشان را کنترل کرد.
هر شرکت گردشگری سلامت که در این استان کار کند باید بتواند دلالی را در مرز مدیریت کرده و از آنها استفاده کند. کنار گذاشتن دلال ها امکان پذیر نیست؛ زیرا آنها در جریان تمام ارکان این صنعت حضور داشته و تجربیات فراوانی دارند و حضور این دلال‌ها در چارچوب تعریف شده میتواند بسیار مثبت و کمک کننده باشد.
امان از دلال‌های میدان راه‌آهن و بلوار قدس!نقش دانشگاه علوم‌پزشکی اردبیل در توسعه گردشگری سلامت این استان چیست؟
نقش ما مدیریت و هماهنگی بین تمامی شاخه‌های این صنعت در این استان است. ما دراین استان به دنبال شناسایی و تاسیس شرکت‌های گردشگری سلامت هستیم تا بتوانیم گردشگری سلامت در این استان را مدیریت کرده و همواره در کنار این شرکت‌ها خواهیم بود. همچنین در تلاشیم تا فرهنگ گردشگری در این استان را ارتقا داده و مردم اردبیل برای حضور مستمر گردشگران در این استان آماده‌تر باشند.
مورد دیگری که در گردشگری سلامت اردبیل در حال پیگیری آن هستیم، سروسامان دادن به تعرفه‌های خدمات درمانی در این استان است که سبب شفافیت هرچه بیشتر در این حوزه خواهد شد. جلسه‌ای دراین خصوص در دانشگاه برگزار شد و نتیجه آن جهت تصویب استانداری به آن مرکز ارسال شده است.
در حوزه آبدرمانی، دانشگاه پای ثابت این ماجرا است. ما به‌همراه استانداری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سعی خواهیم کرد که هر چه سریع‌تر این موضوع پیگیری شود و به نتایج مطلوبی در این حوزه دست پیدا کنیم. در کل محور توسعه استان اردبیل گردشگری تعریف شده است که یکی از بخش‌های مهم و پردرآمد آن گردشگری سلامت است و ما هم به‌عنوان متصدی و عضو اصلی گردشگری سلامت در این استان هستیم. از همکاران خودمان در صنعت گردشگری سلامت می‌خواهیم که با دید اقتصادی و رونق گردشگری سلامت به این حوزه نگاه کنند تا به نتیجه مطلوب‌تر و بهتری در این حوزه برسیم.
در بحث آموزش هم اگر مرکز تحقیقات طب سنتی و آب درمانی و همچنین رشته آبدرمانی برای تحصیل دانشجویان در این دانشگاه تاسیس شود میتواند به‌عنوان یک پشتیبانی علمی در حوزه گردشگری آب درمانی تلقی شود. برای راهاندازی این رشته هم معاونت آموزشی دانشگاه باید با وزارت بهداشت و علوم روند اداری را طی کند تا این رشته مورد تائید قرار گیرد.
گسترش گردشگری سلامت اردبیل چه نقشی در توسعه این استان دارد؟
از مهمترین دستاوردهای توسعه این صنعت اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم در اردبیل است. اشتغال‌زایی مستقیم در حوزه خدمات دهندگان و همچنین رونق گرفتن بیمارستان‌های بخش خصوصی، مطب‌ها، پاراکلینیک‌ها و… است؛ زیرا تمام این مراکز ظرفیت بالایی در اشتغال زایی دارند.
یکی از سیاست‌های وزارت بهداشت و درمان نظام ارجاع است که جز مصوبه‌های مجلس و قانون است. اگر در آینده نظام ارجاع در کشور پیاده‌سازی شود تاحدی بازار طبابت افت کرده و از رونق اقتصادی آن کاسته خواهد شد. اما نظام درمان و پزشکی وارد مسیر درست تری شده و مدیریتی صحیح در این حوزه رخ خواهد داد. بخش خصوصی حوزه درمان و سلامتی کشور نگران این است که با توسعه نظام ارجاع دچار اختلال شود. ما برای جبران و حل شدن این نگرانی‌ها باید ظرفیت جدیدی را باز کنیم که بخش گردشگری سلامت این امکان و فرصت را در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد.
آرزوی شما برای گردشگری سلامت در سال ۹۸ چیست؟
امیدوارم پزشکانی که برای آموزش انتخاب شدند در ابتدای سال آینده برای آموزش عازم استانبول شوند و پس از بازگشت از این دوره زیرساخت‌هایی که به کمک استانداری درصدد آماده‌سازی آنها هستیم مهیا شده باشند. همچنین با تبلیغات درست بتوانیم گردشگران بسیاری را از داخل و خارج از کشور به استان اردبیل جذب کنیم.