گردشگری سلامت در تبریز، فرصتی که قدرش را نمی‌دانیم

خیابان‌های تبریز را که می‌گردی کم نیستند کسانی که از دیگر استان‌ها و شهرهای کشور برای درمان به مطب پزشکان معتبر و بنام یا کلینیک‌های تخصصی و فوق تخصصی مراجعه می‌کنند و هنگام بازگشت با تنی رنجور اما قلبی مملو از آرامش دعاگوی دستان درمانگران تبریز می‌شوند. فرصت گردشگری سلامت در تبریز ، خیلی از شهروندان کشورهای همسایه را به این منطقه کشانده است، اگرچه هنوز خیلی از فرصت‌های گردشگری سلامت در این منطقه، جدی گرفته نشده است.

به گزارش خبرگزاری گردشگری سلامت ایران، در بین خیابان‌های تبریز، مردمی را می‌بینی که زحمت سفری را به جان خریده اند که مقصدش با خانه و کاشانه شان به اندازه یک کشور فاصله دارد، زنان و مردانی که پوشش و لهجه هایشان گویای خارجی بودنشان است. اغلب از اتباع جمهوری آذربایجان و جمهوری خود مختار نخجوان هستند و برخی با لباس زیبای کردیشان راه را از کردستان عراق کوبیده و به تبریز رسیده اند.

بر اساس گزارشی که «شرح آنلاین» منتشر کرده است، اتباع آذری بیشترین استقبال و اعتماد را به تبریزی‌ها دارند، اشتراکات قومی، زبانی، دینی، فرهنگی و تاریخی باعث می‌شود تا یک پای ثابت سفر و حذرشان تبریز باشد.

«ائلمان شکری او» یکی از اتباع آذری ساکن نخجوان است. وقتی دلیل مراجعه اش به پزشکان شهرمان را می‌پرسم می‌گوید: پزشکان شما هم تخصص کافی دارند و هم هزینه‌های درمان اینجا پایین تر از دیگر جاهاست.

«لاچین برزی او» هم ارزانی خدمات پزشکی و دارو را عامل این استقبال از خدمات سلامت تبریز می‌داند.

«رامین قبادلی» با تمجید از خدمات و امکانات پزشکی تبریز از سوء استفاده برخی از همشهری‌هایمان گلایه می‌کند و می‌گوید: درست است ما ایرانی نیستیم اما این دلیل نمی‌شود که بعضی از همشهری‌هایتان ما را اذیت کنند و با گرفتن پول اضافی ما را از برادران مسلمان و آذری زبانمان برنجانند، ما تبریز را خانه خود می‌دانیم اما انگار بعضی دوست ندارند ما اینجا باشیم.

آمارها چه می‌گوید؟

سری به آمارها می‌زنم. بر اساس اعلام مرزبانی جمهوری آذربایجان، در هشت ماه سال جاری میلادی سفر شهروندان این کشور به ایران در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۴۳٫۴ درصد افزایش یافته است، یعنی به عبارتی در این مدت سه میلیون و ۸۹ هزار تبعه آذری به ایران سفر کرده‌اند.

بر اساس همین آمار ۳۰٫۹درصد اتباع آذری در همین مدت به گرجستان و ۲۹٫۷درصد به ایران، ۱۹٫۶درصد به روسیه و ۱۳٫۴ درصد به ترکیه سفر کرده اند.

رقم، رقم بالایی است و حاکی از ظرفیتی فوق‌العاده در بخش گردشگری سلامت برای استان است. براساس سند چشم‌انداز ١۴٠۴ نیز پیش‌بینی شده که حدود ٢٠ میلیون نفر گردشگر سلامت در کشور جذب شود اما دستاوردها رضایت بخش نیست.

به همین منظور سراغ امیر کریم‌خانی، پژوهشگر حوزه گردشگری می رویم. او می‌گوید: پیشرفت‌ها و دستاوردهای پزشکی و سطح بالای تجهیزات بهداشتی درمانی در ایران، امکان و فرصت‌های جدیدی را برای حوزه گردشگری به ویژه در زمینه جذب گردشگری سلامت ایجاد کرده که از جمله استان‌های مستعد گردشگری سلامت در ایران، آذربایجان‌شرقی است.

این محقق می‌گوید: شهر تبریز، مرکز استان و قطب اصلی ارائه انواع خدمات برتر پزشکی، در سطح ملی و بین‌المللی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در همین راستا با فراهم کردن زیرساخت‌های حمل و نقل، مراکز اقامتی، مراکز تفریحی و گردشگری و … می‌توان در جذب گردشگر درمانی و پزشکی در این شهر گام‌های موثری برداشت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی هم با این موضوع موافق است. مرتضی آبدار می‌گوید: جذب و تقویت حضور گردشگران سلامت منوط به تهیه و آماده سازی زیرساخت‌های مختلف از جمله نگاه تخصصی، بیمارستان‌های مجهز همراه با پرسنل حرفه ای و مراکز اقامتی است.

به گفته وی، بیمارستان‌هایی که گواهینامه پذیرش بیماران بین المللی دریافت کنند، می‌توانند در امر ساماندهی و فعالیت‌های گردشگری سلامت استان مورد استفاده قرار گیرد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می‌گوید که کمیته گردشگری سلامت استان با انجام برنامه‌ریزی و نظارت‌های دقیق و اصولی گام در راه رفع موانع توسعه این صنعت برداشته است.

مشکلات گردشگری سلامت در تبریز

اما مدیرعامل بیمارستان شمس در تبریز با این امر موافق نیست. دکتر فیروز طاهری می‌گوید: به خاطر عدم مدیریت صحیح بخش گردشگری سلامت از سوی متولیان استانی هم اکنون بیمارستان های رشت در حال پذیرش و جذب مشتریان ما هستند و روند مراجعه بیماران خارجی به استان کاهش یافته است.

وی می افزاید: حدود پنج سال قبل زیر ساخت‌های بسیار خوبی در تبریز از بخش‌های بیمارستانی تا هتل‌ها ایجاد شد اما هم اکنون هم ما با مشکل مواجه شده ایم و هم هتل هایی که با هدف پذیرش اتباع خارجی به ویژه آذری‌ها احداث شده بودند.

دکتر طاهری می گوید: الان سرمایه گذاری هر ۲ بخش در تبریز با مشکل مواجه شده است که این موضوع ریشه در کاهش ارزش منات در برابر ریال دارد، هر چند الان با کاهش ارزش ریال و قدرت گرفتن منات مراجعات دوباره ی آذری ها را شاهدیم اما این کافی نیست.

وی می افزاید: سازوکارهای نامناسب ما در حال فرصت سوزی بخش گردشگری سلامت است، به عنوان مثال با دستور استانداری گیلان و همکاری همه جانبه دانشگاه علوم پزشکی و میراث فرهنگی و گردشگری گیلان هم اکنون بیماران آذری از طریق آستارا به سمت رشت می‌روند نه تبریز، چرا که با نظم دهی به ساختارهای پذیرش بیمار به ویژه دستور اکید استانداری آن استان مبنی بر محاسبه هزینه‌های درمان اتباع خارجی بر اساس تعرفه های اتباع ایرانی زمینه بسیار خوبی در هماهنگی بین دستگاه‌ها و جذب بیماران صورت گرفته است.

به گفته مدیرعامل بیمارستان شمس، هر گردشگر سلامت بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار ارز آوری برای استان دارد و بیمارستان تحت مدیریت وی هم اکنون می‌تواند ماهانه ۱۰۰ بیمار خارجی را در تمام زمینه‌های پزشکی پذیرش کند به ویژه آن که تقاضای اتباع آذری در سه حوزه ارتوپدی، زنان و نازایی و قلب و عروق بوده و آذربایجان شرقی مملو از متخصصان بنام در سطح ایران و جهان است.

دکتر طاهری می‌افزاید: انفعال میراث فرهنگی استان در ساماندهی این بخش از گردشگری استان باعث این شرایط شده است و علت آن هم عدم استفاده از توان مشورتی ۹ مرکز دارای گواهینامه گردشگری سلامت تبریز در تدوین برنامه هاست.

البته وی به سوء استفاده برخی افراد دخیل در این حوزه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: انجام آزمایشات نامربوط و ورود افراد غیر متخصص نظیر رانندگان و دلالان برای بازاریابی سلامت آفت این بخش شده است.

دکتر طاهری ناآشنایی پزشکان با زبان روسی برای مطالعه پرونده پزشکی اتباع آذری را نیز یکی دیگر از مشکلات این بخش عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: همین امر باعث دوباره کاری برای بیماران و تحمیل هزینه‌های آزمایشگاهی برای آنها می‌شود که باید برای این امر نیز چاره ای اندیشیده شود.

نبود ساماندهی مناسب برای هدایت گردشگران سلامت

کارشناس گردشگری سلامت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی استان نیز در این زمینه با مدیرعامل بیمارستان شمس موافق بوده و معتقد است: عدم تمرکز مراکز تصمیم گیری و مدیریتی، نبود ساماندهی مناسب برای هدایت، نظارت، تقویت، رفع نقص و توسعه گردشگری سلامت متناسب با شرایط روز این کشورها و نادیده گرفتن رقبا در این بخش از عمده مشکلات گردشگری سلامت استان است.

نادر پورحسن عدم فرهنگسازی در پذیرش گردشگر در مبادی ورودی کشور و انجام تشریفات خسته کننده و وقت گیر در مرزهای مشترک را موجب ایجاد نارضایتی برای بسیاری از افراد عادی و بیماران آذری و انصراف آنها از سفر مجدد به ایران عنوان می‌کند و می‌گوید: این چیزی است که مسئولان آذری بارها در این خصوص گلایه مند بودند .

وی از دیگر دلایل رکود گردشگری سلامت در استانمان را اعزام دانشجویان پزشکی جمهوری آذربایجان به اروپا عنوان می‌کند، مطلبی که دکتر طاهری مدیرعامل بیمارستان شمس نیز بر آن تاکید دارد.

پورحسن همچنین می‌گوید: با بررسی های انجام شده توسط این معاونت عملکرد رقبا به ویژه ترکیه در این بخش بهتر از ماست که شامل نحوه برخورد با بیماران، عدم تحمیل هزینه‌های اضافی به آنان توسط پزشکان، جلوگیری از دلال بازی، ایجاد زیر ساخت‌های مناسب در حمل و نقل و رفاه بیماران می‌شود.

این کارشناس گردشگری سلامت همچنین می‌افزاید: با توجه به توسعه بخش بهداشت و درمان در جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان و بازسازی و تجهیز مراکز درمانی و تربیت روزافزون پزشکان بومی، بازگشت دوباره بازار گردشگری سلامت این کشور به سمت ایران نیازمند همکاری و هماهنگی بخشهای مختلف درگیر در حوزه گردشگری سلامت بویژه سازمان میراث فرهنگی است و در غیر این صورت این آب باریکه کوچک نیز گل گرفته خواهد شد . البته دانشگاه علوم پزشکی در زمینه درمان مناسب و تعرفه‌های درمانی معقول ، قدمهای مثبت برداشته و هزین‌های دریافتی از این بیماران تقریبا برابر با بیماران اتباع ایرانی محاسبه می شود و راه برای جذب حداکثری بیماران بین المللل مهیا شده است.

اما مدیر گردشگری سلامت بیمارستان شمس نظر متفاوتی دارد. امیر ملک آستانه معتقد است با برنامه ریزی در سطح کلان و ملی می توان از فرصت موجود در مرزهای کشورمان بهترین بهره‌برداری اقتصادی را کرد.

وی ورود سه مجموعه دولتی وزارت امورخارجه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به همراه سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کشور را در این مقوله ضروری می‌داند و می‌افزاید: باید بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دارای مجوز توریسم سلامت رتبه بندی شده و با بیمارستان‌های بنام منطقه ای و جهانی ارتباط کاری داشته باشند.

آستانه ایجاد دفاتر نمایندگی در کشور هدف به منظور جذب و پشتیبانی از بیماران را گام دوم این حرکت می‌داند و می‌گوید: یکپارچه سازی خدمات از مرز تا مراکز درمانی و بالعکس ضروری است و در این زمینه باید از توان شرکت های تسهیل گر استفاده شود.

وی همچنین معتقد است جای خالی بیمه‌های بین المللی نظیر SOS باید در داخل کشور برای بیماران خارجی پر شود تا هزینه های درمان توجیه اقتصادی برای اتباع خارجی داشته باشد.

مدیر گردشگری سلامت بیمارستان شمس بر این نکته تاکید دارد که ساختار سالم موجب جذب گردشگر سلامت برای استان می‌شود اما با انفعال موجود به ویژه در بخش گردشگری کاری از پیش نمی‌رود.

آستانه همچنین تاکید دارد که شرایط می‌تواند به نفع گردشگری سلامت استان تغییر کند اما این امر نیازمند همت جمعی مسئولان و استفاده از نظرات کارشناسی پزشکان است.

آن چه در این بین مورد توجه عموم فعالان این بخش قرار گرفته است نبود استارت آپ های فعال در حوزه گردشگری سلامت است تا متقاضی را از مبداء تا مقصد راهنمایی و تحت پوشش قرار دهد چیزی که نادر پورحسن کارشناس گردشگری سلامت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی استان نیز بر آن تاکید دارد.

آستانه مدیر گردشگری سلامت بیمارستان شمس نیز معتقد است این امر باید با حمایت وزارت امورخارجه در صفحه اول تارنمای این وزارتخانه لینک شود تا مراجعه کنندگان خارجی نیازمندی‌های خود در این بخش را به نحو احسن برطرف کنند و از حمایت این وزارتخانه و وزارتخانه‌های هم عرض برخوردار شوند.

از تمام این ها که بگذریم مثل ما در حوزه گردشگری سلامت مثل همان کسی است که یا خودش را نمی‌شناسد یا جایگاه خودش را و باید در این فرصت کم از تمام توان‌هایمان برای رونق دادن به این بخش از گردشگری استان نهایت بهره برداری را داشته باشیم.