پزشکان مهاجر ایرانی: فرصت مغفول‌مانده مدیکال توریسم
فقط در آمریکا ۹ هزار پزشک و جراح ایرانی زندگی می‌کنند!
کادر درمان کشورهای مبدا را می‌توان یکی از بازیگران مهم در گردشگری سلامت به حساب آورد. پزشکانی که معمولا مراحل اولیه خدامت درمانی را به شهروندان کشور خود ارائه می‌دهند و از مرحله‌ای به بعد این شهروندان با راهنمایی این پزشکان و یا به شکل مستقل؛ تصمیم به انجام یک سفر درمانی در خارج از مرزهای کشور خود می‌گیرند.
از این رو شاید بتوان یکی از مهم‌ترین بزنگاه‌های گردشگری سلامت را ارتباط و تعامل با پزشکان کشورهای مبدا دانست. شکی نیست که کدهای اخلاقی و دستورالعمل‌های درمانی-حرفه‌ای در نظام‌های درمانی به شکل عام بر رعایت اخلاق پزشکی منهای مباحث کسب‌وکاری تاکید موکدی دارند و در بیشتر موارد از پزشکان خواسته شده که از ورود به فرآیندها یا برنامه‌هایی که بعد تجاری دارند پرهیز کنند.
اما وقتی گردشگری سلامت و سفرهای پزشکی بخشی از فرآیند طبیعی درمان در جهان شده و نظام‌نامه‌های اخلاقی و حرفه‌ای متعددی برای آن تدوین شده شاید وقت آن رسیده باشد که روی این بخش مغفول مانده از گردشگری سلامت کشور هم تامل بیشتری کرد.
اولین مشاور سفر پزشکی چه کسی است؟
از سوی دیگر وقتی شهروند یک کشور تصمیم می‌گیرد که یک سفر پزشکی را آغاز کند احتمالا اولین کسی را که مورد مشورت قرار می‌دهد پزشکانی هستند که تا حدودی در جریان سیر درمان بیمار و نیازهای آتی او قرار دارند.
در بسیاری از موارد هم این خود پزشکان هستند که با توجه به محدودیت‌هایی چون امکانات، تجربه و کیفیت پزشکی کشور مبدا، استطاعت مالی بیمار و … مقاصدی را برای ادامه فرایندهای درمان به بیمار پیشنهاد یا معرفی می‌کنند. اگر برخی تقاضاهای القایی و کاذب که در موارد معدودی وجود دارد را نادیده بگیریم؛ آنگاه نقش کلیدی پزشکان در کشورهای مبدا را نمی‌توان در گردشگری سلامت کتمان کرد.
یک‌سوم پزشکان بریتانیا مهاجرند!
مسئله پزشکان کشورهای مبدا زمانی مهم‌تر می‌شود که بدانیم در کشورهای توسعه‌یافته که این روزها بخش مهمی از گردشگران سلامت از این کشورها می‌آیند، بخش مهمی از کادر درمان را پزشکان و پرستاران مهاجری تشکیل می‌دهند که از کشورهای در حال توسعه‌ای چون منطقه خاورمیانه، هند، چین، کره و یا آمریکای جنوبی می‌آیند. مناطق و کشورهایی که از قضا این روزها بیشتر آن‌ها مقاصد جذابی برای گردشگری سلامت شده‌اند.
آمار تازه‌ای که وب‌سایت معتبر اکونومیست ارائه داده نشان می‌دهد بیش از ۳۴ درصد پزشکان بریتانیا را مهاجران تشکیل می‌دهند! این آمار در آمریکا ۳۰ و در آلمان ۲۰ درصد است. به عبارتی در کشورهای توسعه‌یافته‌ای چون انگلستان، آمریکا، اسپانیا، آلمان و فرانسه پزشکانی که محل تولد آن‌ها کشور دیگری بوده و به عنوان مهاجر تحصیلی یا کاری وارد این کشورها شده‌اند نقش مهمی در اقتصاد درمان آن‌ها دارند.
تجربه کار شرکت‌های تسهیلگر درمان هندی در کشورهای دیگر نشان می‌دهد که یکی از کانال‌های مهم جذب بیمار و یا سوق دادن بیماران و شهروندان غیرهندی که قصد انجام یک سفر پزشکی دارند به سمت بیمارستان‌ها و پزشکان مستقر در هند؛ همین پزشک‌های مهاجر هندی ساکن دیگر کشورها هستند.
پیش‌تر در مطلب مفصلی توضیح داده بودیم که مهاجران چطور می‌توانند در توسعه گردشگری سلامت کشور محل تولد خود نقش ایفا کنند، اما وقتی این مهاجران، خود متخصصان پزشکی و یا پرستاران باشند، هم در جهت ارائه مشاوره‌های اولیه تخصصی و هم در راستای اعتمادزایی برای سفر درمانی، نقش به مراتب مهم‌تر را می‌توانند برعهده بگیرند.
آمار پزشکان ایرانی خارج کشور و مدیکال توریسم
بارها وقتی صحبت از ظرفیت‌ها و مزیت‌های رقابتی گردشگری سلامت ایران می‌شود، حضور چند ده هزار پزشک مهاجر ایرانی در اروپا، آمریکا، کانادا، استرالیا و برخی کشورهای عربی به عنوان یکی از داشته‌های این صنعت مطرح شده است. پزشکانی که می‌توانند هم سفیر کیفیت و کاربلدی جامعه پزشکی ایران باشند و هم تسهیل‌کنندگانی که برای آن‌ها که قصد سفر درمانی دارند ایران را به عنوان یک مقصد مطمئن درمانی معرفی کنند.
آمار بنیاد ملی نخبگان ایران که از آمارهای مؤسسه سیاست‌گذاری مهاجرت آمریکا و موسسه Medicus Firm استخراج شده نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۵، ۲۵۴ هزار پزشک و جراح مهاجر در آمریکا مشغول به کار بوده‌اند، که از این تعداد حدود ۹هزار پزشک و جراح، مهاجر ایرانی بوده‌اند. آماری که می‌توان برآورد کرد با توجه به افزایش مهاجرت‌ها در یکی دو سال اخیر، حالا به بالای ۱۲ هزار پزشک رسیده باشد.
همچنین پزشکان ایرانی دارای انجمنی به نام یاما (انجمن پزشکانی ایرانی-آمریکایی) هستند که در بیش از ۸ ایالت این کشور شعبه دارد و چندصد پزشک عضو آن هستند. اما به نظر می‌رسد هنوز مدیکال توریسم ایران برای جذب بیماران خارجی از این ظرفیت بسیار مهم استفاده‌ای نکرده باشد. مهم‌ترین موانع و دلایل این غفلت یا ناتوانی را می‌توان چنین برشمرد:
- قطع شدن ارتباط پزشکان مهاجر ایرانی با بیمارستان‌ها و کلینیک‌های داخل کشور
- بی‌اطلاعی پزشکان مهاجر از موج و جریان تازه گردشگری سلامت ایران از جمله شکل‌گیری شرکت‌ها و استارتاپ‌ها تخصصی در این حوزه در سال‌های اخیر
- بی‌اطلاعی از تسهیل روندهای ارتباط و برنامه‌ریزی سفرهای درمانی در دنیا و تاحدودی ایران
البته برخی مشکلات تبادل مالی، محدودیت‌های حرفه‌ای کشورهای مبدا و یا ترس از افتادن در رویه‌های دون شان حرفه پزشکی از دیگر چالش‌های استفاده از ظرفیت پزشکان مهاجر ایرانی در مدیکال توریسم کشور است.
نام چند پزشک ایرانی در میان پزشکان یک مرکز درمانی در بریستول
اما برای استفاده اصولی، قانونمند و اثربخش ظرفیت پزشکان مهاجر ایرانی در صنعت مدیکال توریسم کشور که از یک سو هم به تقویت اقتصاد درمانی کشور کمک خواهد کرد و هم از سوی دیگر به توسعه اقتصادی و تزریق ارز به کشور می‌انجامد چه کارهایی می‌توان کرد؟ چطور می‌توان درصدی از پزشکان ایرانی خارج کشور را به بخشی از چرخه مدیکال توریسم کشور پیوند زد؟
شاید مهم‌ترین راهکارهایی که در کوتاه‌مدت بتوان روی آن‌ها برای تقویت این ارتباط و تاثیرگذاری در آینده حساب باز کرد این‌ها باشند:
- آشنا کردن پزشکان مهاجر ایرانی با جریان تازه مدیکال توریسم در ایران
- معرفی بازیگران مختلف صنعت مدیکال توریسم به پزشکان و پرستاران ایرانی خارج کشور
- برگزاری کنگره‌های تخصصی مدیکال توریسم با محوریت دعوت از پزشکان مهاجر ایرانی
- تعریف فرآیندهای ارتباطی شرکت‌های تسهیلگر و پزشکان در چارچوب اخلاق و مرام‌نامه‌های حرفه‌ای پزشکی
- برگزاری فم‌تورهایی برای روسای بیمارستان‌ها و کلینیک‌های معتبر خارجی با همکاری مشترک پزشکان مهاجر ایرانی به‌منظور آشناسازی و برندسازی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی معتبر ایران و عقد تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی
- فراهم کردن یک رابطه دوسویه به‌ویژه معرفی بیماران ایرانی که قصد سفر پزشکی دارند به این پزشکان
- استفاده از تله‌مدیسن برای همراه کردن این پزشکان در مراحل مختلف درمان یک گردشگر سلامت که از سوی آن‌ها معرفی شده است
در نهایت می‌توان با استفاده از تجارب کشورهایی چون هند و ترکیه برای تدوین استراتژی‌های بلندمدت در زمینه استفاده از موقعیت، ارتباطات و شبکه پزشکان ایرانیان خارج کشور در صنعت مدیکال توریسم کشور گام‌های بلندتری برداشت.
رضا جمیلی