باید توریسم درمانی را به یک درآمد مستمر تبدیل کرد
گفت‌وگو با دکتر فاطمه داوری رییس بیمارستان یاس
دکتر فاطمه داوری ورودی سال۶۶ دانشگاه علوم‌پزشکی دانشگاه تهران است. سال ۷۴ دوره پزشکی عمومی را به پایان رسانده و سال ۷۹ بورد تخصصی زنان را با رتبه یک گرفته است. بعد از آن عضو هیئت‌علمی دانشگاه شده و حالا ۱۹سال سابقه عضویت در هیئت‌علمی دانشگاه را در کارنامه خود دارد. فلوشیپ و فوق‌تخصص نازایی دارد و لاپارسکوپی و آندوسکوپی را به‌صورت پیشرفته انجام می‌دهد. بیش از یک ماه است که ریاست بیمارستان یاس را به‌عهده گرفته است و پیشتر هم رییس بخش بیماران بین‌الملل این بیمارستان بوده است. با دکتر داوری درباره ظرفیت‌های درمان حوزه زنان برای جذب توریست سلامت و امکانات بیمارستان یاس در این حوزه صحبت کرده‌ایم.
خانم دکتر داوری لطفا بیمارستان یاس را معرفی کنید و تاریخچه‌ای از بیمارستان برایمان بگویید.
پیشینه بیمارستان یاس برمی‌گردد به یکی از قدیمی‌ترین بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی. این بیمارستان برای اولین بار در منطقه پیچ‌شمران با نام بیمارستان زنان شروع به فعالیت کرده است. آن زمان دانشگاه تهران سه بیمارستان داشت. یکی از این بیمارستان‌ها، بیمارستان زنان بود که در پیچ‌شمران واقع شده بود. آن زمان تنها بیمارستانی بود که بخش اجرایی زنان داشت. حتی تولد فرزندان خاندان پهلوی در این بیمارستان انجام می‌شده. سپس به محل کنونی آن، در بال جنوبی مجتمع بیمارستان یاس منتقل شده و با نام بیمارستان میرزا کوچک‌خان ادامه فعالیت داده است. در ابتدا چون تعداد زیادی از پزشکانی که در این بیمارستان طبابت می‌کردند، ارمنی‌زبان بودند، این بیمارستان به بیمارستان شوروی هم موسوم بوده است. تا چند سال پیش هم، از پرسنل قدیمی بیمارستان تعدادی حضور داشتند.
دکتر داوری: یکی از مزایای بیمارستانهای تک‌تخصصی این است که از افرادی بهره‌مند است که در یک رشته خاص طبابت می‌کنند که حداکثر تبحر را در آن تخصص دارند
بعد سیاست دانشگاه این شد که ساختمان بازسازی شود. بال شمالی ساختمان با کمک بخش خصوصی و مشارکت دانشگاه بازسازی شد. ساختمانی که الان در آن هستیم دارای هفت طبقه است. این بیمارستان ابتدا با مشارکت بخش خصوصی اداره می‌شد و دوره‌ای کلا خصوصی شد و سپس مجددا به دانشگاه واگذار شد. بعد از مدتی بازسازی ساختمان قدیمی که در ضلع جنوبی قرار دارد، دوباره از سر گرفته شد. سیاست دانشگاه این است که بال شمالی را بیشتر در نقش یک بیمارستان جنرال و عمدتا آموزشی فعال کند. با توجه به چالش‌هایی که بیمارستانهای تک‌تخصصی دارند و نیاز به رشته‌های مکمل‌شان، رویکرد دانشگاه این است که بیمارستان یک بخش جنرال هم داشته باشد. با توجه به ساخت‌وسازی که در بیمارستان انجام شد، از لحاظ ظاهر و ابنیه، بیمارستان یاس نوساز است. بخش‌های آن جدیدالتاسیس هستند و به جرئت می‌توانم بگویم با بخش‌های بیمارستانهای خصوصی برابری می‌کنند. هرچند خدمات را با تعرفه دولتی ارائه می‌کنند.
در بیمارستان یاس چه خدماتی درمانی خاصی ارائه می‌شود؟
پزشکان‌مان هم جز مجرب‌ترین متخصصان زنان و زایمان و اساتید به‌نام هستند. یکسری از درمان‌ها را ما به‌صورت اختصاصی ارائه می‌کنیم. در این بیمارستان بخش‌های فوق‌تخصصی داریم که در خاورمیانه منحصربه‌فرد است، مثل تزریق خون به جنین، جراحی‌های رحمی و یکسری درمان‌های دیگر که در خاورمیانه اولین گروه‌هایی هستیم که به‌صورت پیشرفته این کارها را انجام می‌دهیم. همچنین در بخش آنکولوژی زنان، فعالیت‌های فوق‌تخصصی انجام می‌شود. بخش نازایی بیمارستان هم جزء بزرگ‌ترین بخش‌های نازایی در کشور است. همین طور فلوشیپ کف لگن را داریم، بنابراین به‌عنوان بخش زنان و زایمان و سایر رشته‌های تخصصی خدمات پزشکی منحصربه‌فردی ارائه می‌کنیم. با توجه با اینکه بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند اکثرا نازا هستند و از طریق آی‌وی‌اف و سایر روش‌ها باردار می‌شوند در نتیجه تولد نوزادان نارس را داریم که بخش NICU بیمارستان خیلی فعال و پرکار است.
مطالب مرتبط:
- به اسم رقابت تعرفه‌ها را ۱k نکنیم!
- پزشکان خوش‌نام و صادق برگ برنده توریسم درمانی یزد
- یک برند منحصربه‌فرد در جراحی‌های ترمیمی
با این ظرفیت‌ها باید گردشگری سلامت هم در اولویت توسعه بیمارستان قرار گرفته باشد. همینطور است؟
این بیمارستان با توجه به پتانسیلی که برای گردشگری سلامت دارد موردتوجه دانشگاه قرار گرفت. بیمارستان یاس جزء اولین بیمارستان‌هایی بود که مجوز آی‌پی‌دی را گرفت. متخصصان و پرسنل مجربی داریم که بهترین خدمات را به بیماران خارجی ارائه می‌کنند. امکانات بیمارستان تمام استانداردهای لازم برای جذب توریست سلامت را دارد. وقتی یک بیمار خارجی به پذیرش مراجعه می‌کند، پرونده‌‌اش نشان‌دار می‌شود، بنابراین مهماندار، بیمار را به بخش تحویل می‌دهد و کارهای اولیه مثل آزمایش و سونوگرافی و… بدون هیچ معطلی انجام می‌شود و اگر بیمار نیاز به جراحی یا خدمات پاراکلینیکی داشته باشد در اسرع فقط این اقدامات صورت می‌گیرد. بیماران خارجی زیادی به‌ویژه از کشورهای همسایه و عربی داریم. بیمارانی از کشورهای روسیه، ترکیه، بلغارستان، به‌ویژه کشورهای اروپای شرقی هم داریم، چون خدمات درمانی برای نازایی در این کشورها بسیار گران است، بنابراین ترجیح می‌دهند برای درمان به ایران بیایند. به‌عنوان مثال، یک بیمار از کویت داشتیم که برای نازایی مراجعه کرده بود که صاحب دو فرزند شد و پس از بازگشت، کماکان برای ما بیمار می‌فرستد. اکثر بیماران خارجی از طریق ایمیل یا سایت با بیمارستان در ارتباط هستند و پرسنل ما به آن‌ها می‌گویند که چه آزمایش‌هایی باید انجام بدهند یا اینکه در چه تاریخی به بیمارستان مراجعه کنند که کمترین معطلی را داشته باشند.
چون مرکز، دانشگاهی است کارها خیلی اصولی انجام می‌شود. یعنی بخش‌های IPD بیمارستانهای دولتی معمولا تفاوتش با بیمارستانهای خصوصی این است که خیلی به‌دنبال جذب منافع بیمارستان نیستند، بلکه سعی می‌کنند کار علمی انجام شود، بنابراین بیمارانی که به این بخش‌ها مراجعه می‌کنند، این فیدبک را به کشورشان می‌دهند و این باعث می‌شود که واقف شوند و به این بیمارستان بیایند.
روند دریافت و پرداخت هم مشابه آن چیزی است که دانشگاه به ما ابلاغ کرده است. سعی کردیم قیمت‌ها را در سطحی نگه داریم که هم بتوانیم جذب بیمار داشته باشیم و هم اینکه منافع بیمارستان تامین شود. فیدبک خوبی از بیماران دریافت کردیم. به این صورت که اکثرا پس از بازگشت به کشورشان باز از طریق ایمیل با ما در ارتباط هستند. با توجه به اینکه بیماران خارجی از خدمات درمانی که دریافت کردند راضی و خشنود هستند، خودشان برای ما بیمار می‌فرستند. بخش‌های بستری بیمارستان هم از نظر ابنیه‌ای برابری می‌کند با بخش خصوصی و به جرئت می‌گویم حتی بهتر از آن‌هاست.
چه روش‌های بازاریابی دیگری برای جذب بیماران خارجی دارید؟
بیمارستان یاس در زمینه جذب دانشجویان خارجی هم فعالیت دارد و دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی تهران از سطح دانشجویی تا سطح اساتید به این بیمارستان معرفی می‌شوند. چندین سال است که از کشورهای مختلف دانشجو داریم. به‌عنوان مثال، آخرین دوره‌اش دانشجویان هلندی و اوکراینی بودند که از طریق دانشگاه برای گذراندن دوره‌ای به بیمارستان ما معرفی شده بودند. این‌ها برای یک دوره یک ماهه آمده بودند که یک هفته‌اش را در بیمارستان یاس بودند. بین چهار بیمارستان دانشگاه، بیمارستان ما انتخاب شده بود. دانشجویان هم فیدبکی خوبی داشتند. برای اولین بار که دانشجویان اوکراینی آمدند، شش ما بعد اساتیدشان برای مشارکت در پروژ‌ه‌های پژوهشی و آموزشی به بیمارستان مراجعه کردند. بنابراین بیمارستان هم در جذب بیمار خارجی موفق عمل کرده و هم بستر جذب فراگیر آموزشی از کشورهای مختلف در آن فراهم است و دانشگاه مجوز فعالیت در این زمینه را به بیمارستان داده است. ما چند بورس برای اساتید و دانشجویان خارجی تعریف کرده‌ایم. تخصص‌هایی مثل پنتالوژی، آنکولوژی، مواردی که مربوط به نازایی می‌شود، آموزش‌های مخصوص سونوگرافی و جراحی‌های مثل لاپاراسکوپی و… طبق مجوزهایی که دانشگاه داده روی سایت گذاشتیم که هم مدیکال‌توریست می‌تواند برای خدمات آن‌ها به ما مراجعه کند و هم دانشجویان برای فعالیت‌های آموزشی در این حوزه‌ها به بیمارستان مراجعه می‌کنند.
اخبار اکوسیستم گردشگری سلامت را در تلگرام مدتورپرس دنبال کنید
مزیت اصلی یک بیمارستان تک تخصصی چیست؟ این نوع بیمارستانهای تخصصی چقدر در نظام‌های درمانی دنیا اهمیت دارند؟
یکی از مزایای بیمارستانهای تک‌تخصصی این است که از افرادی بهره‌مند است که در یک رشته خاص طبابت می‌کنند که حداکثر تبحر را در آن تخصص دارند، علت آن هم این است که اگر در بیمارستانهای جنرال یک کیس در سال پیدا شود، اما در بیمارستانهای تخصصی ممکن است دو، سه مورد در ماه داشته باشند. در هر جای ایران اگر کسی مشکل نازایی و زنان داشته باشد به مجتمع بیمارستان یاس سفید مراجعه می‌کند، بنابراین تجارب پزشکان ما در این زمینه خیلی زیاد است. خیلی اوقات مواردی که ما از کیس‌های نادر خود در کنگره‌ها، نشست‌ها و… ارائه می‌کنیم، حضار تعجب می‌کنند و علت آن هم این است که از کل کشور به ما مراجعه می‌کنند و ارجاع بیماران گوناگون باعث می‌شود پزشکان ما تجربه خوبی در درمان بیماری‌ها داشته باشند و این موضوع کمک می‌کند پزشکان ما برای خود راهکارهایی داشته باشند و به‌عنوان یک الگو، راهکارها و گایدلاینی برای هر بیمار خاص ارائه کنند.
نمایی از بیمارستان یاس
در کشورهای مختلف هم این نوع بیمارستان‌ها را داریم، اما بالاخره بیمارستانهای تک‌تخصصی یکسری ایرادهای هم دارند. وقتی بیماری به ما مراجعه می‌کند فقط مشکل زنان ندارد. بیمار یک فرد است که ارگان‌های مختلفی دارد و ممکن است هم‌زمان ارگان‌های مختلفش درگیر بیماری باشند، بنابراین لازم است هر بیمارستان تک‌تخصصی در دل بیمارستان، یک بیمارستان جنرال داشته باشد که بتواند بیماری‌های دیگر را هم پوشش دهد. از نکات مثبت بیمارستانهای تخصصی این است که پزشکانش تجربه و مهارت بسیار زیادی در زمینه تخصص‌شان دارند. مثل این می‌ماند که شما می‌خواهید طلا تهیه کنید، بروید یک خیابانی که فقط یک طلافروشی داشته باشد یا اینکه بازار طلا بروید و هر طلایی را که می‌خواهید تخصصی پیدا کنید. همکاران من هم این‌گونه هستند. شما روی هر زمینه فوق‌تخصصی دست بگذارید، حداقل چهار نفر فوق‌تخصص آن رشته را در بیمارستان یاس داریم. جدا از همکارانی که کار جنرال می‌کنند. چون مرکز، دانشگاهی است کارها خیلی اصولی انجام می‌شود. یعنی بخش‌های IPD بیمارستانهای دولتی معمولا تفاوتش با بیمارستانهای خصوصی این است که خیلی به‌دنبال جذب منافع بیمارستان نیستند، بلکه سعی می‌کنند کار علمی انجام شود، بنابراین بیمارانی که به این بخش‌ها مراجعه می‌کنند، این فیدبک را به کشورشان می‌دهند و این باعث می‌شود که واقف شوند و به این بیمارستان بیایند.
خانم دکتر! در کل بخش زنان برای جذب توریست خارجی، با توجه به تجربه‌ای که در خود بیمارستان داشتید و از کشورهای مختلف به این مرکز مراجعه کردند، چقدر می‌تواند ظرفیت ایجاد کند. یعنی داشته‌های درمانی و زیرساختی کشورهای همسایه و اروپای غربی و شرقی چه فرصت‌هایی برای ما ایجاد می‌کند که در بخش زنان سرمایه‌گذاری و توریسم سلامت جذب کنیم؟
بخش زنان پتانسیل خوبی دارد برای مدیکال‌توریست، چراکه در کشور ما برخی از خدمات درمانی که برای زنان ارائه می‌شود نسبت به کشورهای دیگر خیلی ارزان‌تر است. مثلا آی‌وی‌اف در اروپای غربی یا آمریکا تقریبا۴۰،۳۰ برابر نسبت به ایران هزینه دارد، بنابراین به‌دلیل قیمت پایین درمان و وجود متخصصان سرشناس و مجرب، راغب هستند برای درمان به کشور ما بیایند.
به هر حال مدیکال‌توریسم برای بیمارستان‌ها یک منبع درآمدزاست، اما با توجه به مشکلاتی که وجود دارد این درآمد مستمر و مداوم نیست. ما همیشه فکر می‌کنیم بیمار خارجی به‌صورت VIP درمانش انجام می‌شود و طبق مجوزی که دانشگاه داده، پزشکان و پرسنل خدمات خاص را ارائه می‌کنند، اما به‌دلیل اینکه تداوم این کار مشخص نیست، نمی‌توان خیلی به‌عنوان منبع درآمد به آن نگاه کرد، اما اگر این کار استمرار داشته باشد و شرکت‌های تسهیلگر بتوانند با بیمارستان‌ها لینک شوند و به‌صورت مستمر بیمار معرفی کنند، قطعا بیمارستان‌ها استقبال خواهند کرد.
ما بیمارانی از کویت و کشورهای همسایه داریم که خودشان اذعان دارند که به‌خاطر قرابت فرهنگی و دینی ترجیح می‌دهند ایران را برای درمان انتخاب کنند. با توجه به اینکه کشورهای همسایه ایران، مثل عراق در زمینه پزشکی پیشرفت چندانی ندارند، ترجیح می‌دهند کشور نزدیک به خود را انتخاب کنند تا اینکه به یک کشور اروپایی یا آمریکا بروند، بنابراین بُعد مسافت هم در جذب توریست موثر است. در زمینه زنان، جراحی‌های پری‌ناتالوژی و کارهایی که قبل از تولد انجام می‌شود، همچنین درمان نازایی، خیلی متقاضی دارد. همچنین بیماران انکولوژی، چون جراحی‌های خیلی سنگینی دارند، جزء دسته سومی هستند که مراجعه‌کننده زیاد دارند.
در برنامه بیمارستان یاس، مدیکال‌توریست چه جایگاهی دارد؟ چقدر برای این بخش از اقتصاد بیمارستان که علاوه بر بحث اقتصادی، بحث برندسازی بیمارستان را هم در دل خودش دارد تمرکز کرده‌اید، با توجه به اینکه شما دوره‌ای ریاست دپارتمان IPD بیمارستان را برعهده داشتید؟
حول‌وحوش سال۹۳، که بیمارستان به ساختمان جدید منتقل شد، بخش توریست‌درمانی را فعال کردیم. یعنی قبل از اینکه استارتات کار از طرف دانشگاه زده شود، با توجه به اینکه بیمار خارجی داشتیم این بخش را فعال کردیم. اگر دقت کرده باشید همه تابلوهای بیمارستان دوزبانه است. در بیمارستان یک اتاق برای بیماران IPD، همینطور معاون بین‌الملل و پزشکان و کارشناسان IPD داریم، بنابراین بررسی کردیم پرسنل به چه زبانی تسلط دارند و سعی کردیم در شیفت‌های مختلف حتما یکی از پرسنل مسلط به زبان خارجی حضور داشته باشند. در پذیرش، برای این بیماران جایگاه ویژه در نظر گرفتیم تا یک فرد خاص مسئول پذیرش باشد. وقتی بیمارIPD مراجعه می‌کند، مهماندار بیمار را تحویل می‌گیرد و کارهای درمانی‌شان خارج از روال انجام می‌شود. همچنین بیماران در اتاق‌های VIP بستری می‌شوند و خدمات درمانی هم از طریق اساتید مجرب به آن‌ها ارائه می‌شود.
زمانی که دانشگاه با راه‌اندازی بخش IPD موافقت کرد، سایت بیمارستان از همان ابتدا دوزبانه شد، الان هم اگر سایت را مشاهده کنید، دپارتمان بین‌الملل و دپارتمان بیماران بین‌الملل داریم و بیمار خارجی می‌تواند با مراجعه به سایت و ارائه درخواست، با بخش IPD لینک می‌شود و این بخش هم با پزشک IPD در ارتباط است، بنابراین بیمار را به متخصص مربوطه ارجاع می‌دهد و اطلاعات‌شان را با یکدیگر تبادل می‌کنند، بعد از آن بیمار وارد سیستم می‌شود و روزی که باید مراجعه کند، مشخص می‌شود.
بیمارستان یاس با شرکت‌های تسهیلگر گردشگری درمانی هم همکاری دارد؟
زمانی که بیمارستان با بخش خصوصی مشترک بود و با سیستم بیمارستانهای محب کار می‌کرد، یکسری همکاری با شرکت‌های گردشگری داشتیم برای اینکه وقتی بیمار خارجی می‌آید علاوه بر درمان، اماکن تاریخی و توریستی را هم ببیند. همین طور هتل و برخی امکانات برای ترانسفر توسط این شرکت‌ها انجام می‌شد. اما در حال حاضر، فقط کارهای مربوط به توریست را انجام می‌دهیم و بقیه کارها به‌عهده آژانسی است که توریست را برای ما می‌آورد. اما مشکلاتی هم وجود دارد. تقریبا ماهی یک بار از شرکت‌های مختلف گردشگری سلامت می‌آیند و می‌گویند می‌خواهیم برای شما بیمار خارجی بیاوریم، چه امکاناتی در اختیار ما می‌گذارید. اما با توجه به مشکلات کلی که در کشور وجود دارد، خیلی مراجعه‌کننده از طریق شرکت‌ها نداشته‌ایم. اکثر بیماران خارجی که به بیمارستان ما مراجعه می‌کنند، از طریق بیمارانی که قبلا خدمات‌درمانی دریافت کرده‌اند و راضی بوده‌اند، معرفی می‌شوند یا از طریق سایت بیمارستان که دوزبانه است و داریم زبان عربی را هم به آن اضافه می‌کنیم. دانشجویان خارجی و یکسری از دانشجویان بین‌الملل دانشگاه هم بیمار معرفی می‌کنند.
درواقع تاکنون از شرکت‌های تسهیلگر کمتر بیمار برای شما آمده و بیشتر برند خود بیمارستان و دهان‌به‌دهان گشتن امکانات و خدمات ان، باعث جذب بیمار خارجی شده؟
بله. شرکت‌های تسهیلگر به‌خاطر شرایطی که در کشور حاکم است، به‌ویژه مشکلات اقتصادی، نتوانستند تعداد زیادی توریست درمانی برای ما بیاورند.
کمی در مورد هزینه‌ها صحبت کنیم. هزینه‌های درمانی ایران چقدر رقابتی است برای جذب توریست درمانی؟ می‌توانید با مثال دو، سه درمان را که به‌خاطر ارزان‌بودن آن در ایران برای بیماران خارجی جذاب است، بگویید.
برای نمونه در حوزه آی‌وی‌اف مراجعه‌کننده زیاد داریم. ما برای بیماران ایرانی طبق تعرفه‌ای که وزارت بهداشت تعیین کرده، آی‌وی‌اف را انجام می‌دهیم. در بخش‌های خصوصی انجام این کار حدود چهار میلیون و برای توریست‌های درمانی حدود شش تا هشت میلیون تومان هزینه دارد. طبق مجوزی که دانشگاه به ما داده ما تا سقف پنج برابر بیمارستانهای خصوصی می‌توانیم از بیماران خارجی هزینه دریافت کنیم. اما ما برای اینکه بیمار همه کارهای درمانی‌اش را در این بیمارستان انجام دهد با تعرفه‌ای کمی بالاتر از بخش خصوصی حساب می‌کنیم، بنابراین با تعرفه‌ای که وزارت بهداشت ما را مجاز می‌کرد پنج برابر بخش خصوصی دریافت داشته باشیم، عمل نکردیم.
تقریبا ماهی یک بار از شرکت‌های مختلف گردشگری سلامت می‌آیند و می‌گویند می‌خواهیم برای شما بیمار خارجی بیاوریم، چه امکاناتی در اختیار ما می‌گذارید. اما با توجه به مشکلات کلی که در کشور وجود دارد، خیلی مراجعه‌کننده از طریق شرکت‌ها نداشته‌ایم. اکثر بیماران خارجی که به بیمارستان ما مراجعه می‌کنند، از طریق بیمارانی که قبلا خدمات‌درمانی دریافت کرده‌اند و راضی بوده‌اند، معرفی می‌شوند یا از طریق سایت بیمارستان که دوزبانه است و داریم زبان عربی را هم به آن اضافه می‌کنیم. دانشجویان خارجی و یکسری از دانشجویان بین‌الملل دانشگاه هم بیمار معرفی می‌کنند.
یعنی دقیقا یک و نیم برابر بخش خصوصی از بیمار خارجی هزینه می‌گیریم. مثلا اگر یک بیمار ایرانی بخواهد آی‌وی‌اف را به‌صورت VIP انجام دهد، هزینه‌اش حدود چهار و نیم میلیون تومان می‌شود، در حالی که برای توریست درمانی این هزینه شش میلیون تومان است. این هزینه برای یک خارجی که دلار خرج می‌کند پولی نیست. در آمریکا هزینه سونوگرافی واژینال بین ۶ تا ۷ هزار دلار می‌شود. در حالی که پکیج آی‌وی‌اف در اینجا برای آن‌ها خیلی مقرون‌به‌صرفه است.
مدیران بیمارستان‌ها که دغدغه رتق‌وفتق امور مالی را دارند چقدر باید به مدیکال‌توریسم توجه کنند و در این مسیر چه چالش‌هایی را باید مدنظر قرار دهند و چه متغیرهایی را جدی بگیرند؟
به هر حال مدیکال توریسم برای بیمارستان‌ها یک منبع درآمدزاست، اما با توجه به مشکلاتی که وجود دارد این درآمد مستمر و مداوم نیست. ما همیشه فکر می‌کنیم بیمار خارجی به‌صورت VIP درمانش انجام می‌شود و طبق مجوزی که دانشگاه داده، پزشکان و پرسنل خدمات خاص را ارائه می‌کنند، اما به‌دلیل اینکه تداوم این کار مشخص نیست، نمی‌توان خیلی به‌عنوان منبع درآمد به آن نگاه کرد، اما اگر این کار استمرار داشته باشد و شرکت‌های تسهیلگر بتوانند با بیمارستان‌ها لینک شوند و به‌صورت مستمر بیمار معرفی کنند، قطعا بیمارستان‌ها استقبال خواهند کرد. در دانشگاه تهران و اختصاصا در بیمارستان یاس ما از روز اول به‌دنبال مدیکال‌توریسم بودیم و این موضوع را جا انداختیم و بیمار خارجی که به ما مراجعه می‌کند، درمانش با بهترین خدمات و طبق استانداردهای اعتباربخشی وزارت بهداشت انجام می‌شود. یعنی وقتی توریست در اینجا درمان شد و به کشورش بازگشت هم می‌تواند با بیمارستان و پزشکان معالج خود در ارتباط باشد حتی اگر مشکلی و انتقادی به سیستم داشته باشد، راهکار و فرایند آن تعریف شده و می‌داند باید چه پروسه‌ای را طی کند تا بازخورد دریافت می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر بیماری از یک فرایند ما راضی نباشد، ما استعلام می‌گیریم و به بیمار گزارش می‌دهیم. بنابراین اگر روند IPD و ورود بیمار خارجی را بتوان تسهیل کرد، قطعا همه بیمارستان‌ها می‌توانند به‌عنوان یک منبع درآمد به آن نگاه کنند.
گفت‌وگو: رضا جمیلی