جراحی‌‌‌های ترمیمی و پلاستیک، مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران است

گفت‌‌‌وگوی مدتورپرس با دکتر ابراهیم رزم‌‌‌پا

دکتر ابراهیم رزم‌‌‌پا، عضو هیئت‌‌‌مدیره انجمن جراحان بینی و همینطور عضو هیئت مدیره انجمن گوش و حلق و بینی کشور اعتقاد دارد مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران جراحی‌‌‌های زیبایی است که می‌‌‌تواند ارزآوری بالایی را در این صنعت ایجاد کند. دکتر رزم‌‌‌پا با گلایه از پزشکانی که مستقیما درگیر کسب‌‌‌وکار بازاریابی و جذب بیمار می‌‌‌شوند از دولت و بخش خصوصی می‌‌‌خواهد که تسهیلگران گردشگری سلامت را تقویت کنند. در یک بعد از ظهر معتدل پاییزی مهمان مطب این پزشک جنوبی بودیم تا درباره ریزودرشت گردشگری سلامت ایران صحبت کنیم. مطبی که طراحی چشم‌‌‌نواز آن بیش از هرچیز دیگری توجه را به خود جلب می‌‌‌کرد.

آقای دکتر رزم‌‌‌پا می‌‌‌خواهم بدانم وضعیت گردشگری سلامت را بنا به تجربۀ شخصی خود و تجربه‌‌‌ای که در انجمن دارید چطور می‌‌‌بینید و به نظرتان چگونه می‌‌‌توان وضعیت فعلی را به هر شکل و در هر مقیاسی بهبود بخشید؟

وضعیت کنونی مطلوب نیست ولی با این وجود، تعداد زیادی بیمار از کشورهای مختلف مثل اروپا، آمریکا، کانادا، کشورهای حاشیه خلیج فارس، آذربایجان، ارمنستان و دیگر کشورهای اقماری شوروی سابق برای درمان به ایران می‌‌‌آیند. برخی بیماران صرفاً برای جراحی می‌‌‌آیند و سایرین نیز با اهداف گوناگون. عوامل گوناگونی باید دست به دست هم دهند تا ورود این افراد را تسهیل کنند. نکتۀ مثبت برای آنها هزینه‌‌‌های پایین به دلیل تحریم افت فاحش ارزش پول ما است. ده سال پیش، اشخاص با پنج هزار دلار یعنی پنج میلیون تومان به ایران می‌‌‌آمدند و جراحی می‌‌‌کردند ولی الآن که دلار ۱۷ یا ۱۸ هزار تومان است هزینه‌‌‌شان کمتر از ۵ هزار دلار می‌‌‌شود. البته الآن اکثر کسانی که به ایران می‌‌‌آیند ترجیح می‌‌‌دهند هزینه‌‌‌هایشان را با ریال بپردازند. مشخصاً این یک صنعت پردرآمد و پرسود برای ماست. کیفیت جراحی ایران در دنیا بالا است، بخصوص اعمال زیبایی و ترمیمی که مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران است! دلیل هم این است کهدر  مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران تکنیک‌‌‌ها و کار ما با بهترین مراکز دنیا قابل‌‌‌قیاس است. این عوامل برای بیماران جاذبه ایجاد می‌‌‌کند. هر گاه بیماری از خارج کشور می‌‌‌آید، بیماران دیگری را نیز معرفی می‌‌‌کند و یا با خود می‌‌‌آورد. اینها در واقع سفیران صلح یا بهترین مبلّغین برای صنعت گردشگری سلامت کشور ما می‌‌‌شوند. آنها کشور ما را می‌‌‌بینند و متوجه می‌‌‌شوند تبلیغات منفی رسانه‌‌‌های سایر کشورهای دنیا صحیح نیست. وقتی می‌‌‌آیند و صلح و آرامش را توأم با برخورد و پذیرایی مناسب می‌‌‌بینند بهترین جاذبه برای آنها است.

آقای دکتر، گردشگری سلامت یک صنعت است و در هر صنعتی بازیگران مختلفی وجود دارند. یکی از مشکلات این صنعت در سال‌‌‌های گذشته، تقلیل دادنش به صِرف جامعۀ پزشکی بوده است. دیگر زنجیره‌‌‌های این صنعت مثل تسهیلگران گردشگری سلامت، سازمان گردشگری و میراث فرهنگی، وزارت خارجه، بیمارستان‌‌‌ها، کلینیک‌‌‌ها، هتل‌‌‌ها و حتی ایرلاین‌‌‌ها نقش‌‌‌های مؤثری در آن دارند. بقیۀ بازیگران این صنعت باید چگونه در کنار جامعۀ پزشکی قرار بگیرند تا نوعی هم افزایی را شکل دهند و ما به عنوان یک مدعی در صنعت مذکور، حداقل در منطقۀ خودمان و یا حداقل در مهم ترین حوزه گردشگری سلامت ایران که از نظر شما جراحی‌‌‌های پلاستیک است، ظاهر شویم؟

همان طور که اشاره کردید، بهترین کار، هماهنگی و مدیریتی قوی است که بتواند هر کس را در جایگاه خود قرار دهد. ترکیه بعد از ما شروع کرده است و از لحاظ پزشکی هرگز به پای ما نمی‌‌‌رسد ولی برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ها و اطلاع‌‌‌رسانی‌‌‌شان به قدری دقیق و صحیح است که از ایران پیشی گرفته‌‌‌اند. مهمترین ضعف ما در اطلاع‌‌‌رسانی است. با وجود سطح کیفی بالا و هزینه‌‌‌های پایین به ویژه در مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران یعنی جراحی‌‌‌های زیبایی، اطلا‌‌‌ع‌‌‌رسانی خیلی ضعیفی داریم و اکثر بیماران نیز همین را می‌‌‌گویند. به هر حال به دنبال کار تیمی هستیم و مهمتر این که باید اراده‌‌‌ای در سطح دولت باشد که به کسانی که در این حوزه فعالند کمک کند. این صنعت در مملکت ما هزینۀ زیادی ندارد ولی سود بسیار سرشاری می‌‌‌آورد. اگر اطلاع‌‌‌رسانی کافی به بیمار بشود، کیفیت و قیمت‌‌‌های ایران را مقایسه می‌‌‌کند و تصمیم می‌‌‌گیرد بیاید. از همان لحظه باید یک تیم فعال ‌‌‌شود که با وی ارتباط برقرار کنند، سؤال‌‌‌هایش را پاسخ دهند، بلیط بگیرند، ویزا بگیرند، محل را تأمین کنند، بیمار را از فرودگاه بیاورند، اسکان را فراهم سازند، با پزشک هماهنگ کنند، به بیمارستان ببرند و…! در تمام این مراحل شغل‌‌‌های زیادی برای خیلی‌‌‌ها ایجاد می‌‌‌شود. بیماری که به ایران می‌‌‌آید باید برخورد خوبی با وی شود. از لحظه‌‌‌ای که بیمار وارد فرودگاه شود، از مأمور کنترل پاسپورت گرفته تا کسی که بار وی را تحویل می‌‌‌دهد و بعد هم تا پزشک و پرستار باید طوری رفتار کنند که احساس راحتی و منضبط بودن را به بیمار بدهد. در این صورت، خیلی‌‌‌ها سود می‌‌‌برند، چه بیمار، چه پزشک، چه سایر افراد شاغل در حوزۀ گردشگری سلامت و چه کل مملکت!

شما تجربۀ رویایی با بیماران خارجی متعددی را دارید. بزرگترین گلایه یا انتظار این بیماران چیست؟ قاعدتاً آنها از خدمات درمانی که می‌‌‌گیرند راضی هستند ولی وقتی فراتر از بیمار، به عنوان یک گردشگر سلامت به آنها نگاه می‌‌‌کنید، چه گلایه‌‌‌ها و کمبودهایی را مطرح می‌‌‌کنند؟

خیلی از بیماران، خودشان از طریق اینترنت یا فضای مجازی ما را پیدا می‌‌‌کنند و مستقیماً تماس می‌‌‌گیرند و وارد کشور می‌‌‌شوند. عده‌‌‌ای نیز اقوام یا فامیلی در کشور دارند. برخی، نه تنها هیچ کس را ندارند بلکه زبانشان هم خوب نیست و نیازمند مترجم هستند. مهم‌‌‌ترین شکایت آنها، نارسایی و ناهماهنگی در مورد ویزا و مدت زمان اقامتشان است. برای بعضی عمل‌‌‌ها باید حداقل ده روز الی دو هفته بمانند. بیمار وارد کشور می‌‌‌شود و دوسه روز زمان می‌‌‌برد تا پزشک را پیدا کند. بعد هم می‌‌‌گویند «بیش از یک هفته حق اقامت نداری» و برای تمدید اقامت به مشکل می‌‌‌خورد. در سایر موارد، خوشبختانه مشکل خاصی را مطرح نکرده‌‌‌اند. احتمالاً علت گلایۀ آنها عدم استفاده از تسهیلات منسجم است. اگر یک بیمار به صورت هماهنگ شده، از کشور خودش به ایران بیاید و برگردد، طبیعتاً سطح توقعش خیلی بالاتر می‌‌‌رود. الآن بیمارانی که می‌‌‌آیند توقع بالایی ندارند. هزینه‌‌‌های ما بالا نیست و صرفاً کیفیت درمان و جراحی را می‌‌‌خواهند. خوشبختانه اکثر آنها راضی از اینجا می‌‌‌روند. البته ما هم یک سری مشکلات کاری داریم. من متوجه شدم بعضی گردشگر سلامت را به سمت کانال‌‌‌های انحرافی هدایت می‌‌‌کنند طوری که با هزینۀ پایین و کیفیت پایین عمل می‌‌‌شوند. واسطه‌‌‌ها می‌‌‌خواهند سود بیشتری بگیرند لذا افراد را به سمت پزشکانی که هزینۀ پایین می‌‌‌گیرند می‌‌‌فرستند و به مشکل می‌‌‌خورند. برای این مسئله باید فکری کرد. یا وزارت بهداشت یا سایر مراکز تصمیم‌‌‌گیرنده، باید چارچوب‌‌‌های صحیحی را بچینند که هر کسی به خودش اجازۀ دخالت در حوزۀ سلامت و درمان را ندهد. وقتی بیماران به کشورشان برمی‌‌‌گردند باید راضی باشند. بارها دیده شده که یک بیمار به ایران آمده، با هزینۀ پایین عمل کرده ولی وقتی برگشته به قدری مشکلات داشته که تبدیل به ضدتبلیغ شده است.

ما در برخی درمان‌‌‌ها مزیت رقابتی داریم یعنی علاوه بر این که به شکل سنتی، پزشکی و صنعت درمانمان قابلیت ورود به حوزۀ گردشگری سلامت را داراست، در برخی زمینه‌‌‌ها می‌‌‌توانیم بیشتر سرمایه‌‌‌گذاری کنیم و مدیکال توریسم دنیا نیز تقاضای بیشتری را به آن سمت نشان می‌‌‌دهد. به نظر شما مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران که می‌‌‌توانیم با کمک آن بخشی از بازار رقبایی مثل هند، اردن و ترکیه را بگیریم کجاست؟

بهترین و مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران طبیعتاً اعمال جراحی پلاستیک و ترمیمی است. این حوزه بالاترین کیفیت و بیشترین درخواست را دارد. ترکیه، هند و حتی بسیاری از کشورهای آمریکایی، از لحاظ سطح مهارت و نتایج عمل، اصلاً قابل قیاس با کشور نیستند در حالی که هزینه‌‌‌های بالایی را می‌‌‌گیرند. وقتی هزینه‌‌‌های پایین اعمال جراحی و ترمیمی در مملکت خودمان را با کیفیت بالایش مقایسه کنیم می‌‌‌بینیم امکان رقابت برای خارجی‌‌‌ها نیست. عده‌‌‌ای از کانادا یا آمریکا بلند می‌‌‌شوند، هزینه‌‌‌های بلیط و اقامت را می‌‌‌پردازند و به ایران می‌‌‌آیند تا عمل کنند و برگردند. آنها کیفیت بالاتر و قیمت‌‌‌های پایین‌‌‌تری نسبت به کشور خود را تجربه می‌‌‌کنند. البته در آمریکا و اروپا جراحان خیلی برجسته‌‌‌ای داریم که کارشان خیلی خوب است ولی هزینه‌‌‌های آنها قابل قیاس با ایران نیست و ضمناً همگان به آن جراحان زیردست دسترسی ندارند. در مجموع، حوزه جراحی ترمیمی و پلاستیک را مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران می‌‌‌دانم ولی به دلیل کیفیت بالا و هزینه‌‌‌های پایین، تمام اعمال جراحی حتی عمل قلب باز، کلیه، کبد، کاشت حلزون و… را نیز می‌‌‌توانیم در ایران با هزینه‌‌‌های پایین انجام دهیم. البته مطلعم که پیوند کلیه و کبد نیز متقاضیانی از کشورهای خارجی دارد چون هزینه‌‌‌هایش در آنجا فوق‌‌‌العاده بالا و از نظر کیفیت خدمات نیز ایران در سطحی مطلوب است. اخیراً متوجه شدیم کشوری مثل کره از لحاظ آمار جراحی بینی دارد از ما جلو می‌‌‌زند در حالی که آنها به اندازۀ ما مشکل بزرگی یا انحراف بینی ندارند.

اشاره‌‌‌ای به اهمیت بازاریابی گردشگری سلامت و مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران کردید. در بعضی بیمارستان‌‌‌ها یا کلینیک‌‌‌ها به دلیل نبود زیرساخت‌‌‌های خوب، پزشکان را مستقیماً درگیر بازاریابی می‌‌‌کنند. بدین ترتیب، این سؤال ایجاد می‌‌‌شود که آیا می‌‌‌توانیم از ظرفیت پلتفرم‌‌‌ها و فضاهای آنلاین مثل خیلی از صنایع دیگر استفاده کنیم تا خود بیمارستان‌‌‌ها و جامعۀ پزشکی مستقیماً درگیر بازاریابی نشوند؟

این مسئله، نهایت مطلوب ماست. نه تنها من، بلکه عدۀ زیادی از پزشکانی که موقعیت‌‌‌های اجتماعی و دانشگاهی دارند و شناخته‌‌‌شده‌‌‌اند و در مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران فعالیت می‌‌‌کنند، نمی‌‌‌توانند از روش‌‌‌های مرسوم در فضای مجازی برای بازاریابی استفاده کنند. ما نه تنها آن روش‌‌‌ها را استفاده نمی‌‌‌کنیم، بلکه محکوم هم می‌‌‌کنیم. بعضاً در کمیسیون نظام پزشکی با تبلیغات غیرمتعارف و غیرواقعی برای خدمات پزشکی برخورد می‌‌‌کنیم. گاهی حتی در انجمن عده‌‌‌ای را فرا خوانده و تذکر داده‌‌‌ایم که رویه‌‌‌هایشان را اصلاح کنند. متأسفانه الآن در فضای مجازی استفاده از روش‌‌‌های ناصحیح زیاد شده است. باید تشکیلاتی داشته باشیم که اطلاع‌‌‌رسانی صحیح کنند و بیمار از کشور خودش بتواند پزشک را انتخاب کند و راجع به روند درمان و هزینه‌‌‌های تقریبی اطلاعات بگیرد. وقتی اطلاعات از کانال‌‌‌های صحیح و سالم به آنها برسد، طبیعتاً پزشک را با دید باز انتخاب می‌‌‌کنند. در این گونه موارد اگر مشکلی هم پیش بیاید، بهتر قابل توجیه است. نهایت درخواست ما و حتی انجمن‌‌‌های علمی که در دو تا از آنها عضو هیئت مدیره هستم همین است. تمام آنها موافقند که تبلیغات غیرواقعی و بعضاً مسموم و گمراه‌‌‌کننده در جامعۀ پزشکی اتفاق نیفتد.

انتظار شما از همکاران خودتان در جامعۀ پزشکی برای رونق بخشیدن به این صنعت به‌‌‌ویژه در مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران که خودتان اشاره کردید چیست؟ چه گامی را باید آنها بردارند؟

بعضی از همکاران من حتی دنبال ایجاد شرکت‌‌‌های گردشگری رفته‌‌‌اند ولی به نظر من اشتباه است. پزشک نباید وارد این حوزه‌‌‌های فرعی شود زیرا از حرفۀ پزشکی فاصله می‌‌‌گیرد و آلودۀ تکنیک‌‌‌های بیزنسی می‌‌‌شود و به کیفیت کارش نیز لطمه می‌‌‌خورد. به نظر من بهترین روش این است که به تشکیلاتی کمک کنند که کار اطلاع‌‌‌رسانی، هدایت، معرفی و خدمات‌‌‌رسانی را به بیماران انجام می‌‌‌دهد و پزشک نیز وظیفۀ اصلی خود را به نحو احسن به انجام برساند.

از منظر قانون‌‌‌گذاری و نقش نهادهای حاکمیتی، چه انتظار مشخصی می‌‌‌توان از دولت داشت؟

مهم‌‌‌ترین کار دولت می‌‌‌تواند تسهیل در ارائه خدمات به گردشگران، ویزا دادن، تمدید اقامت و ساپورت تشکیلات و نهادها فعال در حوزه گردشگری سلامت است. گاهی حتی بعضی امکانات دولتی را می‌‌‌توانند در اختیار این نهادها بگذارند تا در پروسه‌‌‌ای صحیح، تمام کشور نفع ببیند. گردشگری سلامت، هم ارزآوری دارد، هم تولید شغل می‌‌‌کند. دولت دارد هزینه‌‌‌های سنگینی بابت بسیاری از معضلات کشور مثل بیکاری و فقر می‌‌‌دهد در حالی که گردشگری سلامت می‌‌‌تواند با ارزآوری مطلوب، به حل آن معضلات کمک کند. تشویق و تقویت پزشکان و تشکیلاتی که به صورت سالم در این مسیر کار می‌‌‌کنند باعث رونق و بهبود بازار گردشگری سلامت به‌‌‌ویژه در مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران یعنی جراحی‌‌‌های پلاستیک می‌‌‌شود. برخی اصول و آیین‌‌‌نامه‌‌‌ها را نیز نیاز داریم. گاهی توریست‌‌‌های درمانی، به صورت غلط هدایت می‌‌‌شوند. باید هشدارهای لازم را به آنها داد. کسانی که بیماران را می‌‌‌آورند اگر آن‌‌‌ها را به مسیر غلط بفرستند، می‌‌‌بینیم فرضاً به جای این که او را نزد جراح پلاستیک برای جراحی بینی بفرستند، او را به دست پزشک عمومی می‌‌‌سپارند و هر گاه عارضه‌‌‌ای ایجاد شود، کسی که راهنمایی غلط را انجام داده مقصر خواهد بود. در این رابطه نیاز به آیین‌‌‌نامه و قانون و نظارت داریم. دولت به جز ایجاد تسهیلات ویزا و اقامت، نیاز به زحمت زیادی ندارد، فقط باید از تسهیلگران گردشگری سلامت حمایت کند.

تعلل و تاخیر در برنامه‌‌‌ریزی برای گسترش مدیکال توریسم ایران چه خسارت‌‌‌هایی دارد؟

بارها در مصاحبه با مطبوعات و برنامه‌‌‌های زندۀ تلویزیونی، بر نقش مؤثر توریست‌‌‌های درمانی در مملکتمان تأکید کرده‌‌‌ام. توریست‌‌‌های سلامت باعث تقویت بازار، ایجاد شغل، سودآوری و ارزآوری می‌‌‌شوند ولی ما از پتانسیل‌‌‌های موجود حتی در حوزه جراحی‌‌‌های زیبایی که تاکید کردم مهم ‌‌‌ترین حوزه گردشگری سلامت ایران است، استفاده نمی‌‌‌کنیم. همیشه از مسئولین خواسته‌‌‌ایم که به تقویت صنعت گردشگری سلامت کمک کنند. الآن در جریان هستم که عده‌‌‌ای می‌‌‌خواهند مراکز گردشگری درمانی بسازند. باید جاهایی باشد که وقتی کسی از خارج کشور می‌‌‌آید، مستقیماً به مرکز مذکور برود و خدمات بگیرد. بدین ترتیب، بازار گردشگری سلامت ایران جاذبۀ بیشتری خواهد داشت. ما در زمینۀ گردشگری سلامت پتانسیل، تجربه و امکانات زیادی داریم ولی هرگاه تعلل کنیم کسانی که تجربۀ کمتری دارند گوی سبقت را از ما می‌‌‌ربایند. ترکیه با اطلاع‌‌‌رسانی صحیح، پشتیبانی تمام‌‌‌عیار دولت و امکانات خوبی که در اختیارشان قرار گرفته بازار خوبی را شکل داده است. در ایران، همه با گردشگری سلامت موافقند و فقط نیاز به مدیریت قوی داریم.