به اسم رقابت تعرفه‌ها را ۱k نکنیم!
دکتر حسین مبارکی رئیس بیمارستان محب کوثر از مدیکال توریسم ایران می‌گوید
بیمارستان محب کوثر یکی از بیمارستان‌های تازه تاسیس تهران است که در سال ۹۲ در منطقه یوسف‌آباد راه‌اندازی شد. این بیمارستان یکی از مراکز درمانی فعال در حوزه توریسم درمانی است و در هر ماه بیش از ۱۵۰ بیمار خارجی را ویزیت می‌کند. دکتر حسین مبارکی رئیس این بیمارستان معتقد است که کادر درمانی، تجهیزات پزشکی و قوانین و مقررات در کنار یکدیگر می‌تواند به ارتقا ارائه کیفیت درمان مراکز درمانی کمک بسیار کند. با او درخصوص فعالیت‌های این بیمارستان و همچنین صنعت گردشگری سلامت به گفت‌وگو نشسته ایم.
آقای دکتر برای شروع بیوگرافی از بیمارستان محب کوثر بگویید.
بیمارستان محب کوثر یک بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی با ۱۵۶ تخت است که در رشته‌های مختلف پزشکی به جز جراحی قلب و چشم فعالیت می‌کند. در این بیمارستان تقریبا دو واحد IPD که بهصورت سوییت کاملا مجهز و یک طبقه کامل دارای اتاق‌های اختصاصی که در مجموع ۲۵ تخت است برای بیماران خارجی فراهم شده است. در هرماه حدود ۳۵ نفر بستری و بیشتر از ۱۰۰ نفر هم بهصورت سرپایی بیمار خارجی پذیرش می‌کنیم.
ساختار و طراحی بیمارستان محب کوثر تقریبا جز طراحی‌های خوب در کشور است و از لحاظ نمادهای ظاهری هیچ مشکلی در این بیمارستان نداریم. ولی مانند تمام بیمارستان‌ها در مسیر پذیرش بیمار بین‌الملل شاید یک‌سری مشکلات وجود داشته باشد که در حال رسیدگی و برطرف شدن آن‌ها هستیم.
یک بیمارستان قبل از ورود به حوزه IPD دارای یک نظام سلامت خاصی است و در ابتدا باید امتحان خود را به جامعه خود پس دهد و سپس وارد حوزه پذیرش بیماران خارجی شود. باتوجه به این موضوع استراتژی بیمارستان از لحاظ جایگاه سلامت و همچنین جذب منابع انسانی کارآمد به چه صورت است؟
بیمارستان محب کوثر جز بیمارستان‌هایی محسوب می‌شود که سهامدار پزشک ندارد. یعنی این بیمارستان کاملا به محب وابسته بوده و سپس به مجموعه هیئت امنای ارزی وزارت بهداشت منتقل می‌شود.
مهمترین هدفی که در این بیمارستان به دنبال آن هستیم ارتقای کیفیت خدمات با رعایت اصول و استاندارهایی است که در حوزه ارائه خدمت باید مدنظر قرار بگیرد. در این راستا قاعدتا نقش نیروی انسانی در یک سازمانی که نقش ارائه خدمت دارد در کنار فناوری‌های روز و تکنولوژی که نمی‌توان جدا از آن بود، بی‌نهایت مهم است.
یکی از مهمترین دغدغه‌هایی که در حوزه سلامت وجود دارد، جذب و نگاه داشت نیروی انسانی است. در بیمارستان محب کوثر با اتخاذ شیوه‌ها و روش‌های مختلف در این زمینه این کار نیز صورت می‌گیرد و برای جذب و نگاه‌داری نیروهای خبره چه در حوزه پزشکی و چه در حوزه مراقبت خدمات پرستاری در رقابت سختی قرار داریم.
جذب و پذیرش بیماران بین‌المللی در تامین بخشی از نقدینگی‌های مورد نیاز بیمارستان بسیار کمک می‌کند. ضمن اینکه این جذب موجب افزایش درآمد‌های ارزی دولت و کشور می‌شود و این ارز در داخل کشور می‌تواند به ثبات اقتصادی کشور فارغ از بیمارستان کمک کند.
روش‌هایی که ما در این زمینه داریم، فراخوان، پیدا کردن افراد از طریق سایت‌های مختلف چه آنلاین و چه غیر آنلاین است. افراد از طریق تست‌های روانشناسی و شخصیت‌شناسی و همچنین تست‌های تخصصی در رشته کاری موردنظر مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و در نهایت یک مصاحبه، که تمام این موارد در یک کار تیمی و گروهی انجام می‌شود. خروج نیروهایمان هم بر همین شکل است. یعنی به‌هیچ‌عنوان نمی‌گذاریم نیرو خارج شود مگر اینکه دلایل آن برای سازمان مشخص شود تا اگر دلیلی باشد که بر روی خروج باقی نیروها تاثیر می‌گذارد در رابطه با آن فکر شده و پیشگیری شود.
سعی شده است که در این مسیر خارج از هرگونه سفارش یا رابطه براساس همان شاخص‌ها و الگوهایی که برای بیمارستان تعریف کردیم، نیروهای انسانی را جذب کنیم. فرق اساسی که بین بیمارستان‌های خصوصی و دولتی در جذب نیرو وجود دارد. مهمترین شاخصه جذب نیرو در بیمارستان‌های دولتی داشتن مدرک و شرایط عمومی است، یعنی رقابت تنها در این سطح اتفاق می‌افتد.
اما در این بیمارستان یا بیمارستان‌هایی نظیر محب کوثر این روند متفاوت است یعنی به ابعاد مختلف دیگر فرد هم دقت می‌شود. در این بخش یک آزمون عمومی و اختصاصی گرفته می‌شود و فرد وارد سیستم خواهد شد. درواقع در بیمارستان‌های خصوصی ارزیابی دقیق‌تری بر روی فرد صورت می‌گیرد. حتی پس از آنکه فرد جذب شد یک ماه بهصورت آزمایشی وارد سیستم می‌شود تا عملکرد، رفتار و اخلاق حرفه‌ای‌اش در محیط کار بررسی شود. اگر مورد قبول واقع شد با یک قرارداد ۳ یا ۶ ماهه به فعالیت خود در بیمارستان ادامه می‌‌دهد پس از تمام شدن این دوره باز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و اگر مورد قبول بود قرارداد سالانه با او امضا خواهد شد.
مطالب مرتبط:
- توریسم درمانی، نسخه شفابخش مراکز درمانی است
- باید برای مارکتینگ درمانی ایران همه باهم کمک کنیم
- بیمارستان مهراد می‌خواهد وارد بازار بین‌المللی شود
در حوزه IPD در همه بیمارستان‌ها از توان نیروهای موجود در مرکز استفاده می‌شود و بهصورت موردی هم افرادی به سیستم اضافه کرده‌اند. در بیمارستان محب کوثر یک کمیته خاصی برای جذب و پذیرش بیماران IPD داریم و افرادی در این کمیته حضور دارند که بر روند و فرآیند جذب تا فالوآپ تاثیرگذار هستند. طبق آخرین تصمیماتی که در کمیته اجرایی IPD گرفتیم، سه پکیج با خدمات سوپر های، VIP و در حد روتین و معمول بیمارستان، برای کلیه فرآیند از صفر تا صد بیماران IPD تعریف کردیم. بیمار می‌تواند انتخاب کند که از کدام پکیج می‌خواهد استفاده کند. خدمات درمانی و مراقبت پرستاری در پکیج‌ها تفاوتی ندارد و تنها خدمات جانبی مانند منو غذا یا فوق برنامه‌هایی که برای امکانات یا تسهیل خدمات رفاهی درنظر گرفته شده‌اند، متفاوت است.
همچنین در مصوبات کمیته آمده است که کادر درمانی مسلط به زبان خارجی را فارغ از مترجمی که در کنار بیمار حضور دارد برای این بخش انتخاب کنیم تا بتوانند به‌راحتی با بیمار ارتباط برقرار کنند.
درحال حاضر به سبب تحریم‌هایی که به کشور تحمیل شد در شرایط اقتصادی سختی قرار داریم. بیمه‌ها دیگر مثل سابق به تعهدات خود عمل نمی‌کنند و همچنین قدرت خرید مردم هم پایین آمده که در بخش درمان هم تاثیر به‌سزایی دارد. از این رو چون بیمارستان‌های خصوصی خودشان باید هزینه‌های خود را اعم از حقوق پرسنل، خرید تجهیزات بیمارستانی و… تهیه کنند رویکردهای متفاوتی را برای تامین مالی بیمارستان پیش گرفتند. بیمارستان محب کوثر در این شرایط به چه سمت و سویی حرکت می‌کند و چه برنامه‌ای را برای تامین مالی و درآمدزایی بیشتر دارد؟
بیمارستان محب کوثر درواقع در قالب بیمه پایه و بیمه مکمل کامل با همه شرکت‌ها و سازمان‌های بیمه‌گر ارتباط و قرارداد دارد. به‌همین خاطر بیشتر مراجعه‌کنندگان ما افرادی هستند که تحت پوشش بیمه می‌خواهند خدمت را دریافت کنند. بعضی از آن‌ها قاعدتا فرانشیز نمی‌دهند یا اگر هم بدهند درصد دریافت نقدی بیمارستان در حدی نیست که بتواند اموراتش را کامل بگذراند. با توجه به تاخیری که سازمان‌های بیمه در پرداختها دارند. این پرداختها چون به‌روز نیست همه یا بیشتر بیمارستان‌هایی که مشابه ما کار می‌کنند با تامین نقدینگی مشکل دارند. چاره‌ای هم نداریم به‌هرحال سیاست بیمارستان این است که در نظام ارائه خدمت به مجموعه بیمه‌شدنگان پایه و مکمل علی‌رغم همه مشکلاتی که وجود دارد، بتواند جامعیتی داشته باشد.
دکتر مبارکی: رقابت ناسالم در گردشگری سلامت ناشی از نبود و خلا در حوزه قوانین و مقررات است.
شاید بعضی از بیمارستان‌ها با سازمان‌های بیمه قرارداد نداشته باشند و دریافتیشان نقدی صورت می‌گیرد که شاید کمتر از ما در این حوزه با مشکل روبه‌رو شوند.
جذب و پذیرش بیماران بین‌المللی در تامین بخشی از نقدینگی‌های مورد نیاز بیمارستان بسیار کمک می‌کند. ضمن اینکه این جذب موجب افزایش درآمد‌های ارزی دولت و کشور می‌شود و این ارز در داخل کشور می‌تواند به ثبات اقتصادی کشور فارغ از بیمارستان کمک کند.
سهم گردشگری بین‌المللی در کشورهای مختلف روزبه‌روز در حال گسترش است و البته در ایران هم رشد کرده است. پیش‌بینی شده است که بتوانیم تا سال ۱۴۰۰ به عدد معقول حدود ۵۰۰هزار نفر در سال برسیم. بیمارستان محب کوثر فارغ از این نگاه نیست و تمام تلاش ما این است که سازوکارهای مربوط به جذب و پذیرش بیمار به‌صورتی طراحی شود که در این بازار رقابتی بتوانیم نتیجه مطلوبی را بگیریم.
این بازار برای جذب بیمار به‌شدت رقابتی شده است. طبق تعرفه‌‌ای که تعریف شده است، می‌توان تا چند K برای بیمار خارجی در بیمارستان خصوصی برای محاسبه هزینه‌ها تعریف کرد. اما بعضی از بیمارستان‌ها در این رقابت این عدد را به سطح ۱K رسانده‌اند. یعنی معادل بیمار آزاد ایرانی!
اتفاقات خوبی در ساختار فیزیکی بیمارستان‌های دولتی افتاده است؛ زیرا برای بیمار در نگاه اول فارغ از بعد تخصصی کار، شکل و شمایل یک بیمارستان و نظام ارائه خدمات آن اهمیت دارد. این موارد برای بیمار و گیرنده خدمت مهم است.
ما با توجه به کیفیت خدماتی که ارائه می‌دهیم ضمن رعایت اصل رقابت، قاعدتا نمی‌توانیم نرخ‌هایمان را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که کشش بازار وجود نداشته باشد. باید نرخ ما مطابق با مجموعه رقبای این عرصه باشد. به‌همین سبب نرخ شناوری را برای بیمارانی که از طریق پزشک و واسطه‌ها معرفی می‌شوند و یا بیمارانی که مستقیم مراجعه می‌کنند، تعریف کردیم.
از برنامه‌های ما در بیمارستان محب کوثر این است که بتوانیم از طریق مراکزی که امکان معرفی بیمارستان را دارند استفاده کنیم تا بتوانیم بهصورت مستقیم بدون حضور واسطه‌ها و پزشکان بیمار را جذب کنیم. درواقع بیمارستان با شناساندن خود بهعنوان یک سایت مجهز و به‌روز با پزشکان حاذق و ماهر بتواند در سط بین‌المللی مستقیما نسبت به جذب بیمار اقدام کند.
یکی از مشکلات ما در توریسم درمانی جذب بیمار است؛ زیرا رقابت‌ها در این حوزه خوب نیست و ناسالم است. ساماندهی نشدن دلالان یا واسطه‌های بین‌المللی در حوزه توریسم درمانی در آینده آسیب‌های جدی را به صنعت وارد می‌کند و سبب از بین رفتن اعتماد در توریست‌های سلامت خواهد شد.
دارو و معضل‌های پیرامون آن موضوع مهم دیگری است که باید به آن پرداخته شود. دارو در ایران سوبسید دارد و ما دارو را با همان قیمت به بیماران خارجی می‌دهیم و این نیازمند یک بازنگری است.
بحث زیرساخت‌های پذیرش بین‌المللی آنلاین از مشکلات دیگر این سیستم است؛ زیرا ما ارتباط مالی با کشورهای دیگر نداریم و بیماران نمی‌توانند از طریق کارت‌های اعتباری خود هزینه‌های درمانشان را در ایران پرداخت کنند. تمام این موارد از مشکلات دم دستی است که در حوزه IPD قطعا با آن‌ها برخورد داریم و هر بیمارستان به یک نوعی آن‌ها را برطرف می‌کند.
اخبار اکوسیستم گردشگری سلامت را در تلگرام مدتورپرس دنبال کنید
مورد مهم دیگری که در گردشگری سلامت مطرح است این است که چه بیمارستان‌هایی می‌توانند وارد این عرصه شوند. چون کردیت کشور ایران در حوزه ارائه خدمات بین‌المللی در بخش درمان بسیار مهم است و آنچه که اتفاق می‌افتد باید از طریق افراد و حوزه‌های سازمانی شگل بگیرد که در حوزه خدمات بین‌الملل اعتباربخشی شده‌اند و می‌توانند خدمات خوبی را ارائه دهند. رقابت در این حوزه بسیار منفی شده است اینکه برای جذب تعداد بیشتر بیمار، قیمت را به کف معادل یک فرد ایرانی می‌رسانند. به‌هرحال انتظار داشتیم این خدمات ارزش افزوده بیشتری را برای بیمارستان‌ها و ارزآوری بیشتری را برای کشور ایجاد کند. هرچند اینکه قاعدتا در قیاس بین‌المللی قدرت رقابت را نباید از دست داد.
باتوجه به این صحبت‌ها یعنی انتظارات شما از نظر قیمتی در این بخش برآورده نشده است؟
خیر. همانطور که گفتم قیمت‌ها توسط بیمارستان‌ها بسیار پایین آمده است، درصورتیکه قیمت‌هایمان نسبت به قیمت‌های رقبایمان در سطح بین‌المللی در منطقه می‌تواند بیشتر از این باشد. اما خودمان در کشور به سبب رقابت ناسالم قیمت‌ها را کم می‌کنیم و سود را در این میان افراد واسطه و دلال بدون آنکه فعالیت خاصی بکنند می‌برند.
در صحبت‌هایتان اشاره کردید خواهان جذب بیمار بهصورت مستقیم هستید. در این بین شرکت‌های تسهیل‌گر درمان را داریم ، بسیاری از این شرکت‌ها در حال کار هستند و برنامه‌ریزی‌هایی را در این خصوص دارند به‌نظر شما این شرکت‌ها چقدر می‌توانند در رشد توریسم درمانی و جذب بیماران موثر باشند و اینکه شما بهعنوان یک بیمارستان تنها در حوزه تخصصی خودتان که فعالیت کنید و کار جذب را به این شرکت‌ها بسپارید.
اینکه می‌گویم خودمان بیمار جذب کنیم قاعدتا این نقش از طریق خود بیمارستان بهصورت مستقیم اتفاق نمی‌افتد. ما با چندین شرکت در حوزه توریسم درمانی جلسه‌هایی نیز داشتیم.
قاعدتا یکی از روش‌ها معرفی بیمارستان بهعنوان یک سایت پذیرنده برای بیمار است. این معرفی می‌تواند از طریق شرکت‌ها صورت گیرد. شرکت‌هایی که مجوز فعالیت و سابقه کار موثری نیز در این حوزه دارند. این شرکت‌ها می‌توانند بیمارستان محب کوثر را بهعنوان یک بیمارستان با ویژگی‌های خاص خود پرزنت کنند. جذب بیمار باید از طریق این شرکت‌ها با اسم بیمارستان صورت بگیرد.
فکر می‌کنید این رقابت‌های ناسالمی که بین بیمارستان‌ها شکل گرفته است از کجا نشات گرفته است؟
رقابت ناسالم ناشی از نبود و خلا در حوزه قوانین و مقررات است. اگر می‌خواهید بازی را مدیریت کنید، نیازمند یک‌سری چارچوب‌های تعریف شده و مستند هستید. افرادی که می‌خواهند در آن بازی باشند باید خودشان را با چارچوب‌ها و مقررات منطبق کنند. بازار مدیکال توریسم یک بازار قدیمی نیست. این بازار چند سال است قوت گرفته و افراد در آن فعالیت می‌کنند. به نظر من ساماندهی این بازار طولانی شده است و نیاز به این دارد که با افراد اهل فن این اکوسیستم مشورت‌هایی نیز صورت گیرد.
توریسم درمانی یکی منبع بسیار آماده است؛ زیرا ظرفیت بالفعل دارد. هرچند ظاهرا ظرفیت‌های بالقوه هم وجود دارد که می‌تواند با همان سازماندهی و مدیریت یکپارچه در سطح کشور بهعنوان یکی از منابع خوب در راستای تامین منابع ارزی کشور کار کند. تنها این نباشد که ما بهعنوان یک جزئی از این سیستم کلان امورات خود را با این بیماران بگذرانیم.
تفاهم‌نامه‌ای که اخیرا بین وزارت بهداشت و سازمان میراث فرهنگی منعقد شد بسیار خوب است. موارد این چنینی می‌تواند کمک کند که تمام سازمان‌های درگیر احساس مسئولیت کنند. یک طرف وزارت میراث فرهنگی و یک طرف دیگر وزارت بهداشت است. اگر این دو ارگان بتوانند سازوکارهایی را طراحی کنند و زمینه حضور فعال بخش خصوصی را چه بهعنوان شرکت‌های فعال توریسم درمانی چه در راستای ساماندهی بیمارستان‌هایی که مدعی ارائه خدمات به بیماران IPD هستند، را آماده کنند کم‌کم این حوزه سامان پیدا می‌کند.
بازار قیمت را هم می‌توانند شناور کنند برای مثال بگویند A تا ۳A، در این هنگام بیمارستان عددی را بین این بازه برای خود درنظر می‌گیرد.
آقای دکتر به‌نظر شما بخش دولتی تنها باید در این حوزه فعالیت کند یا می‌تواند در بخش درمان هم وارد شود؟
بخش دولتی پتانسیل ورود به توریسم درمانی را دارد؛ با توجه به اینکه این بخش می‌تواند ۱۰ درصد از تخت‌های خود را به این حوزه اختصاص دهد. اتفاقات خوبی در ساختار فیزیکی بیمارستان‌های دولتی افتاده است؛ زیرا برای بیمار در نگاه اول فارغ از بعد تخصصی کار، شکل و شمایل یک بیمارستان و نظام ارائه خدمات آن اهمیت دارد. این موارد برای بیمار و گیرنده خدمت مهم است.
با توجه به این موضوع و همچنین نوع خدمت درمانی این بیمارستان‌ها می‌توانند در این بخش کار کنند به‌خصوص اینکه بیمارستان‌های دولتی هم با کمبودهای شدید منابع مالی روبه‌رو هستند. آن‌ها می‌توانند با بازاریابی و تبلیغات بسیار خوب و همسو جذب کند.
شما بهعنوان یک رئیس بیمارستان مهمترین دغدغه‌تان برای ارائه کیفیت خوب درمان چیست؟
برای ارائه کیفیت خوب چند محور وجود دارد. محور اول نیروی خوب، زبده و ماهر است و نقش نیروی انسانی در حوزه خدمات نقش کلیدی است. نیروی انسانی بیمارستان خود دو محور دارد. محور اول کار پزشکی است. این افراد می‌توانند افراد برجسته، به‌نام و صاحب تجربه باشند تا عمل نهایی بر روی بیمار با دقت و کیفیت خوب ارائه شود. محور دوم خدمات پرستاری و مراقبت است. ارزش این خدمات کمتر از خدمات پزشکی نخواهد بود. این محور دو حلقه به‌هم متصل هستند که عملکرد یکدیگر را کامل می‌کنند. اگر جراحی خوبی بر روی بیمار انجام شود اما مراقبت خوبی نداشته باشد کار به مشکل می‌خورد. پرستاران ماهر و آموزش دیده بسیار نقش پررنگی دارند.
به روز نگه داشتن کادر نیروی انسانی در زمینه ارائه خدمات چه در حوزه پزشکی چه در حوزه پرستاری بسیار اهمیت دارد. درواقع اگر سیستم به‌روز نباشد، افت شدید کیفیت خدمات خواهیم داشت.
محور دوم بحث ابزار، لوازم و تجهیزات پزشکی است. اگر می‌خواهید خدمت خوب بدهید باید از تکنولوژی روز استفاده کنید. باید با توجه به توانایی که در بیمارستان وجود دارد در به‌روز رسانی تجهیزات و لوازم موردنیاز اقدام کرد.
محور سوم قواعد، ضوابط، معیارها و استاندارها است. این موارد در کنار دو محور دیگر و رعایت آن‌ها توسط نیروی انسانی بسیار مهم است.
به‌نظر من اگر در این سه محور خوب کار کنیم و کیفیت در بیمارستان ایجاد خواهد شد و تنها باید برای حفظ و ارتقای آن تلاش کرد.
آقای دکتر قابلیت کشور را در جذب توریست درمانی چگونه می‌بینید و با توجه به روند مدیکال توریسم در کشور و مشکلاتی که به آن‌ها اشاره کردید چشم‌انداز این صنعت را چگون می‌بینید؟
ایران به‌سبب ویژگی‌های خاصی که در سطح منطقه دارد، پتانسیل‌های بسیار خوبی را از نظر گردشگری تاریخی، مذهبی و سیاحتی دارد. در حوزه درمانی هم با توجه به رشد بسیار خوبی که در حوزه علم پزشکی و خدمات پزشکی نسبت به سایر کشورهای اطرافمان داشتیم ظرفیت بسیار خوبی را داریم.
چندی پیش مطلبی را خواندم که نوشته بود کشور هند در عرض ۵ سال توانست زیرساخت‌های توریست درمانی را فراهم کند. درواقع ما نیازمند عزم و جزم در سطح کشور و بررسی‌های جامع حتی بر روی همین اطلاعات ناقص هستیم تا بتوانیم فعالیت خودمان را اینگونه گسترش دهیم. ما همچنین نیازمند هماهنگی‌های برون بخشی هستیم زیرا تنها وزارت بهداشت نقش آفرین نیست. سازمان‌های متفاوت و تاثیرگذار باید دست به دست هم دهند.
گاهی می‌گویند تحریم یک نعمت است و این موضوع دقیقا در اینجا صدق می‌کند. زمانیکه دستت از یک منبع کوتاه می‌شود مجبور هستی منبع دیگری را پیدا کنی. توریسم درمانی یکی منبع بسیار آماده است؛ زیرا ظرفیت بالفعل دارد. هرچند ظاهرا ظرفیت‌های بالقوه هم وجود دارد که می‌تواند با همان سازماندهی و مدیریت یکپارچه در سطح کشور بهعنوان یکی از منابع خوب در راستای تامین منابع ارزی کشور کار کند. تنها این نباشد که ما بهعنوان یک جزئی از این سیستم کلان امورات خود را با این بیماران بگذرانیم.
هدف ما بهعنوان یک مرکز درمانی چیست، هدف ما تنها جذب درآمد است. اما هدف کلان یک دولت تامین نقدینگی و ارز مورد نیاز در سطح کشور است. قاعدتا سایه دولت در این حوزه در راستای آماده‌سازی زیرساخت‌ها و بسترها و ساماندهی کلان بدون دخالت‌های اجرایی می‌تواند بستر مناسبی را ایجاد کند که در کنار آن توریسم‌های دیگر، توریسم درمانی هم بعدی مهم برای این حوزه تلقی شود.
به نظر من یکی از بخش‌ها و کسانی که باید دایه توریست درمانی باشند وزیر وزارتخانه جدید میراث فرهنگی است. چون زمانیکه با توریست‌های عراقی صحبت می‌کنم می‌گویند ما هم برای تماشا هم زیارت و هم برای درمان به ایران می‌آییم.
اگر این موارد را در کنار یکدیگر تعریف و برای آن تبلیغ کنیم، قطعا ایران هم این آمادگی را دارد که بسیار بهتر از الان و سرآمدتر نقش آفرینی کند.
آیا نکته مهم و ناگفته‌ای باقی مانده است؟
نکته آخر این است که نقش رسانه‌ها در حوزه ایجاد ارتباط بین سازمان‌های مختلف در زمینه اینکه این موضوع، موضوعی مهم و قابل ارزش است بسیار زیاد است.
درواقع با زنده نگه‌داشتن جریان رسانه‌ای، می‌توانید کمک کنید که مجموعه تصمیم‌گیرندگان یک نظام به این مسئله بهعنوان یک پروژه مهم نگاه کنند. شاید این نگاه باشد اما خروجی مهم است که احساس کنیم اتفاقات نظام‌مندی در این عرصه شکل می‌گیرد.
همچنین احساس اطمینانی صورت بگیرد که مداخله‌های بخش دولتی می‌خواهد به فعال شدن بیشتر بخش خصوصی یک کشور در نظام ارائه خدمات در بخش توریسم درمانی کمک کند.
گفت‌وگو: افروز کریمی