بیمارستان نباید مدیریت سفر گردشگران سلامت را برعهده بگیرد
گفت‌وگوی مدتورپرس با دکتر پژمان روحانی، معاون درمان بیمارستان کودکان مفید تهران
صنعت گردشگری سلامت یک صنعت تکبعدی نیست و می‌تواند شامل صدها نوع درمان برای افراد گوناگون از جمله کودکان باشد. درباره گردشگری درمانی کودکان بسیار کم گفته و شنیده شده است. در صورتی که همه می‌دانیم خانواده‌ها برای سلامت فرزند خود از هیچ کوشش و سفری فروگذار نمی‌کنند.
در این گفت‌وگو با دکتر پژمان روحانی، فوق‌تخصص گوارش، کبد و تغذیه کودکان به بررسی دلایل گردشگری درمانی کودک و ظرفیت‌های پزشکی کشور در این زمینه پرداخته‌ایم. گردشگری سلامت و بخش IPD بیمارستانها در چارت سازمانی دانشگاه‌ها، زیر نظر معاونت درمان بیمارستان است. دکتر روحانی هم معاون درمان بیمارستان کودکان مفید تهران است.
آقای دکتر روحانی ابتدا درباره بیمارستان کودکان مفید تهران و امکانات و تجهیزات آن توضیح دهید.
بیمارستان کودکان مفید تهران، شلوغ‌ترین بیمارستان کودکان در کشور است و هر ماه حدود ۱۲ هزار بیمار در درمانگاه این بیمارستان ویزیت می‌شوند. اینجا ۲۶۴ تخت مصوب و حدود ۳۰۰ تخت فعال دارد که قرار است مصوب شود. به همین دلیل مرجع مراجعه بیماران کشور خودمان و کشورهای همسایه است.
خدمات درمانی بیمارستان کودکان مفید تهران در منطقه مشابه ندارد. بیماران زیادی از عراق، کردستان عراق، تاجیکستان، سوریه، اوکراین، آسیای مرکزی، افغانستان، یمن و کشورهای حاشیه خلیج فارس به ما مراجعه می‌کنند. بیمارستان مفید، نخستین جایی است که پیوند مغز استخوان کودکان در آن انجام شد.
چند سال پیش بیماران ایران برای این درمان به خارج از کشور اعزام می‌شدند و نیم میلیون یورو هزینه پیوند مغز استخوان آن‌ها بود. هرچند که وزارت بهداشت بخش زیادی از هزینه را می‌پرداخت. ولی امروز، بیمار بستری می‌شود و با سوبسید وزارت بهداشت و خدمات بیمارستان، با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر و غیرقابل مقایسه، درمان می‌شود.
مقطع فوق‌تخصص رشته اعصاب کودکان در این بیمارستان بنیانگذاری شد. بیمارستان کودکان مفید تهران تنها بیمارستان کشور است که بخش مجزای روماتولوژی کودکان دارد. بخش جراحی اطفال این بیمارستان ۷۰ تخت فعال دارد و بزرگترین مرکز جراحی اطفال کشور است.
بسیاری از عمل‌های خاص مانند جراحی شکاف کام کودکان که در هیچ بیمارستانی انجام نمی‌شود، در بیمارستان مفید انجام می‌شود. بزرگترین بخش اندوسکوپی کودکان کشور با چهار اتاق فعال در اینجا احداث شده که می‌تواند ۴ عمل تشخیصی خیلی سخت همزمان انجام دهد. برای این کار یک ریکاوری بزرگ هم داریم. در هیچ یک کشورهای اطراف چنین امکانی وجود ندارد.
همچنین بزرگترین PICU کشور و تیم مجرب آن در این بیمارستان خدمت می‌کنند. به همین دلیل بیمارستان کودکان مفید تهران در کشور خودمان و کشورهای منطقه گزینه جذابی است. ما در بیمارستان درحال درست کردن بخش‌های VIP هستیم. بخش اعصاب و جراحی هریک چهار تخت و بخش گوارش ۶ تخت VIP دارند و به زودی ۲۰ تخت در این بخش خواهیم داشت.
پرستار و سیستم خدمات‌رسانی آن از سایر بخش‌ها جدا است. حتی ورودی آن جدا است و کوشیدیم داخل آن امکانات موردنیاز یک خانواده به طور کامل قرار گیرد. یک لاین هم برای گردشگران سلامت باز کردیم. بیمار از بدو ورود فالو می‌شود و خدمات درمان، معاینه، تصویربرداری، بستری و بطور کلی صفر تا صد نیازهای او انجام می‌شود. هنگام ترخیص نیز در یک لاین جدا از روال معمول بیمارستان کار ترخیص انجام می‌شود.
خدمات درمانی بیمارستان کودکان مفید تهران در منطقه مشابه ندارد. بیماران زیادی از عراق، کردستان عراق، تاجیکستان، سوریه، اوکراین، آسیای مرکزی، افغانستان، یمن و کشورهای حاشیه خلیج فارس به ما مراجعه می‌کنند. بیمارستان مفید، نخستین جایی است که پیوند مغز استخوان کودکان در آن انجام شد.
این روزها صنعت گردشگری سلامت موردتوجه بسیاری از مراکز درمانی و نهادهای ذی‌ربط قرار گرفته است ولی درباره شاخه‌های آن مانند درمان کودکان برای گردشگران سلامت کمتر صحبت شده است. از دید شما که معاون درمان بیمارستان کودکان مفید و در راس برنامه‌ریزی این مرکز برای گردشگران سلامت هستید، جذابیت‌ها و وجه تمایز کشور ما در حوزه درمان کودکان چیست؟
بزرگترین مزیت رقابتی ما که کشورهای همسایه و منطقه فاقد آن هستند، وجود پزشکان مجرب و توانا است. خوشبختانه سیستم آموزشی ایران قدمت زیادی در حوزه پزشکی دارد ولی کشورهای اطراف چنین پیشینه‌ای نداشتند. پس این بزرگترین فرصت برای گردشگری سلامت کشور ما است. نکته دیگر این است که بعضی از عمل‌های جراحی به تجهیزات و داروهای خیلی خاصی نیاز دارد که خوشبختانه در این زمینه هم کشورمان در چند سال گذشته تحول بزرگی داشته است. برای نمونه در بیمارستان کودکان مفید تهران از ابتدای سال ۹۷ تاکنون، حدود ۶ میلیارد تومان تجهیزات به بیمارستان اضافه شده است.
پس ایران یک زمینه قوی علمی دارد و وقتی تجهیزات به آن اضافه می‌شود، می‌توان گفت ما در حوزه درمان کودکان در منطقه رقیب نداریم. بسیاری از کشورهای منطقه که پول دارند و شاید تجهیزات هم داشته باشند، ۳۰ سال پیش نمی‌دانستند که جراحی کودکان چیست! چگونه و با کدام تکنولوژی می‌توان این کار را انجام داد. امروز در بهترین حالت یک مرکز درمان کودکان در کشورهای منطقه یک اتاق آندوسکوپی کودکان، یک دستگاه، یک ریکاوری و یک تخت دارد. ما در اینجا پزشکی داریم که می‌تواند مونیتور ۲۴ ساعته EG بیمار را تفسیر کند. PICU کودکان در جهان هنوز ۱۰ سال قدمت ندارد ولی ما در ایران این امکان را داریم.
وضعیت درمان کودکان برای گردشگران سلامت را شرح دادید و مقایسه کردید. الان رقبای ما برای کم کردن این فاصله چه می‌کنند؟
در میان رقبای ما، ترکیه تلاش‌های گسترده‌ای را آغاز کرده و پیشرفت خوبی داشته است. ترکیه از دید سرمایه‌گذاری روی گردشگری سلامت در بعضی حوزه‌ها شاید از ما پیش افتاده باشد. پزشکان خوبی دارد ولی توانایی، تجربه، فعالیت علمی و تولید علمی ایران همچنان مزیت رقابتی ما است. ولی ما هم با محدودیت امکانات مواجه هستیم.
کشورهای رقیب جایگاه‌های مستقلی را برای این کار تدارک دیده‌اند. بازوی اصلی گردشگری سلامت، بخش خصوصی است. بخش دولتی در این زمینه به سختی حرکت می‌کند زیرا منابع آن محدود و مراجعات آن بسیار است و به سختی منابع خود را مدیریت می‌کند. نکته اینجاست که دانش موجود در بیمارستان‌های دولتی را نمی‌توان در بخش خصوصی ارائه کرد. مثلا کسانی که می‌توانند کار پیوند مغز استخوان برای کودکان انجام دهند، در بخش دولتی هستند. پس برای درمان‌های خاص، تمرکز بر بیمارستان‌های دولتی است. بخش دولتی در مقایسه با رقبا، فضای فیزیکی محدودی دارد و این موضوع تفاوت ایجاد می‌کند.
من در جلسه‌ای در امارات متوجه شدم که بیماران امارات برای انجام پیوند کبد به کره جنوبی اعزام می‌شوند و ۱۷ ساعت در پرواز هستند. در حالی که اگر بخواهند به ایران بیایند، حداکثر سه ساعت راه دارند.
بجز بیمارستان مفید، ظرفیت درمانی کل کشور در موضوع گردشگری درمانی ویژه کودکان، در چه وضعیتی است؟
در تهران چند بیمارستان بزرگ و مجهز ویژه کودکان داریم. بیمارستان کودکان مفید تهران ، مرکز طبی کودکان، حضرت علیاصغر و بیمارستان بهرامی؛ بیمارستان‌های بزرگ و هریک وابسته به یکی از دانشگاه‌های بزرگ کشور هستند. همه این بیمارستانها ظرفیت‌های فوق‌تخصصی بسیار بالایی دارند ولی محدودیت‌هایی هم دارند.
در این بیمارستانها، مشکلات فضا مانند جدا نشدن واحدها از هم وجود دارد. ولی همزمان ظرفیت علمی، تجربه، پزشک خوب و تجهیزات مناسب در همین بیمارستانها است. بجز این‌ها در بیمارستان پیوند اعضای شیراز عمل مهم پیوند کبد انجام می‌شود. من در جلسه‌ای در امارات متوجه شدم که بیماران امارات برای انجام پیوند کبد به کره جنوبی اعزام می‌شوند و ۱۷ ساعت در پرواز هستند. در حالی که اگر بخواهند به ایران بیایند، حداکثر سه ساعت راه دارند. از طرفی یکی از مشکلات جدی بیماران پیوندی، انتقال آن‌ها است و زمان باعث می‌شود بیمار پیش از اینکه به تخت پیوند برسد، از دست برود. این ظرفیت در کشور ما وجود دارد و شیراز در آن پیشتاز است. به تازگی پیوند روده هم در آن انجام می‌شود. اگر شما بگردید، در دنیا حداکثر ۵ مرکز اختصاصی برای پیوند پیدا می‌کنید. پس نیاز است که این امکان به کشورهای منطقه معرفی شود.
در سال گذشته کشور عربستان برای اینکه دو نفر در این کشور فارغ‌التحصیل فوق‌تخصص رشته گوارش شده بودند، جشن گرفته بود. با اینکه یکی دو سال از دوره خود را در امریکا گذرانده بودند. در صورتی که ما در ایران از حدود ۳۵ سال پیش فارغ‌التحصیل فوق‌تخصص گوارش کودکان داریم. در ایران نزدیک به صد فوق‌تخصص گوارش اطفال مشغول کار هستند. پس اگر امکانات و تجهیزات در این کشورها زیاد باشد ولی در پشتوانه علمی ما جلوتر هستیم.
ترکیه از دید سرمایه‌گذاری روی گردشگری سلامت در بعضی حوزه‌ها شاید از ما پیش افتاده باشد. پزشکان خوبی دارد ولی توانایی، تجربه، فعالیت علمی و تولید علمی ایران همچنان مزیت رقابتی ما است.
برای پیشتاز ماندن در این حوزه خاص یعنی درمان کودکان، چه نیازهایی داریم و باید چه کنیم؟
یکی از مهم‌ترین کارها، توسعه آی‌تی و نگاه جدی به آن در حوزه گردشگری سلامت است. بیمارستانها، دانشگاه‌ها و وزارت بهداشت باید برنامه حساب‌شده‌ای برای فعالیت رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی در این حوزه داشته باشند. باید بسته گردشگری سلامت هر بیمارستان را کامل معرفی کنیم. وقتی فرد در کشور خودش در اینترنت جست‌وجو می‌کند، همه خدمات و مراکز ما را ببیند. این بخش نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. الان دنیا به درستی نمی‌داند ما در حوزه درمان و سلامت چه کارهایی می‌کنیم.
با استفاده از آی‌تی می‌توانیم بخش زیادی از راه را برویم. همچنین شرکت‌های تسهیل‌گر که می‌توانند مدیریت سفر را از ابتدای ورود بیمار به کشور تا زمان خروج بر عهده بگیرند، باید فعال‌تر شوند. این شرکت‌ها باید با بیمارستان‌های پیشرو قرارداد داشته باشند ولی بسیاری از آن‌ها از این موضوع گریزانند. خدمات و نرخ خدماتی که در بیمارستان ارائه می‌شود، مشخص است. همچنین بیمارستان نمی‌تواند و نباید مدیریت سفر گردشگران سلامت را بر عهده بگیرد.
بیماری‌هایی که باعث می‌شود خانواده‌ای برای درمان فرزندشان به کشور ما سفر کنند، چه بیماری‌هایی هستند؟ پذیرش آن‌ها در بیمارستان کودکان مفید تهران چگونه انجام می‌شود؟
سفر به قصد درمان کودک، غالبا برای درمان بیماری‌های سطحی نیست. بر خلاف سفرهای درمانی بزرگسالان که بخش زیادی از آن برای خدمات زیبایی است، سفر برای بیماری کودک به قصد درمان یک بیماری سخت است. البته کسانی که برای درمان بیماری‌های سطحی می‌آیند، کم نیستند. این ناشی از اعتماد به سیستم درمانی کشور ما است. ولی اغلب آن‌ها بیمارانی هستند که فالو می‌شوند و اغلب توسط پزشک به بیمارستان راهنمایی می‌شوند. برای ساماندهی آنان از بخش VIP استفاده می‌شود زیرا بیمارستان کودکان مفید تهران بالای ۹۰ درصد ضریب اشغال تخت بیمارستانی را دارد.
کشورهای رقیب جایگاه‌های مستقلی را برای این کار تدارک دیده‌اند. بازوی اصلی گردشگری سلامت، بخش خصوصی است. بخش دولتی در این زمینه به سختی حرکت می‌کند زیرا منابع آن محدود و مراجعات آن بسیار است و به سختی منابع خود را مدیریت می‌کند. نکته اینجاست که دانش موجود در بیمارستان‌های دولتی را نمی‌توان در بخش خصوصی ارائه کرد. مثلا کسانی که می‌توانند کار پیوند مغز استخوان برای کودکان انجام دهند، در بخش دولتی هستند.
در بسته‌های خدمات پزشکی و سلامت کشور چه درمان‌هایی باید اضافه شود تا بازار گردشگری سلامت کشور بزرگ‌تر شود؟
ضروری‌ترین اقدام، توسعه فضای فیزیکی بیمارستانها مطابق استانداردها است. زیرساخت‌های ما در این زمینه ضعیف است. اگر در بیمارستانها این فضا وجود ندارد، بخش‌ها یا واحدهای دیگری از دانشگاه برای این کار تاسیس شود و زیر نظر بیمارستان با همان خدمات و تجهیزات بیمارستان باشد.
مثلا بیمارستان کودکان مفید تهران ۶۰ ساله است. در این سال‌ها بازسازی و تجهیز شده ولی فضای فیزیکی آن توسعه نیافته و مشخصات آن برای ۶۰ سال پیش است و با استانداردهای آن سال‌ها مطابقت دارد و نیازهای امروز گردشگری سلامت در آن دیده نشده است. یک سرمایه بسیار هنگفت از دانش و تجربه پزشکی در کشور ما وجود دارد. تا جایی که کشورهایی مانند امریکا و کانادا از دانش و تجربه پزشکان ما بطور جدی استفاده می‌کنند. ولی نیاز فعلی ما توسعه امکانات و فضای درمانی و استفاده حرفه‌ای از آی‌تی است.
باید بسته گردشگری سلامت هر بیمارستان را کامل معرفی کنیم. وقتی فرد در کشور خودش در اینترنت جست‌وجو می‌کند، همه خدمات و مراکز ما را ببیند. این بخش نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. الان دنیا به درستی نمی‌داند ما در حوزه درمان و سلامت چه کارهایی می‌کنیم.
گفت‌وگو: پریسا امام‌وردیلو
نظرات بسته شده است.